کمبود چه مواد مغذی ای رایج است؟

بسیاری از مواد مغذی برای سلامتی لازم و ضروری هستند و امکان دریافت بسیاری از آنها از غذاها وجود دارد. با این حال برنامه های غذایی معمول امروزی، فقیر از بسیاری از مواد مغذی هستند. در این مطلب به بررسی 7 ماده ی مغذی که کمبود آن بسیار شایع است می پردازیم.

 1. کمبود آهن: آهن ماده ی معدنی ای ضروری است که از اجزاء ضروری گلبول های قرمز خون، جهت اتصال با هموگلوبین و انتقال اکسیژن، می باشد.در حقیقت دو نوع آهن غذایی وجود دارد:

آهن هم: این شکل از آهن به خوبی جذب شده و تنها در غذاهای حیوانی یافت می شود و گوشت قرمز حاوی مقادیر بالایی از آن می باشد.

آهن غیر هم: این نوع از آهن بسیار رایج است و هم در غذاهای گیاهی و هم غذاهای حیوانی یافت می شود و به خوبی آهن هم جذب نمی شود.

کمبود آهن یکی از رایج ترین کمبود ریز مغذی ها در جهان می باشد که 25% افراد، تحت تاثیر کمبود آن هستند. این تعداد در سنین پیش از دبستان به 47% می رسد. در حالی که بسیاری از کودکان در این سنین از غذاهای غنی شده با آهن و یا غنی از آهن دریافت می کنند، بسیار در معرض این کمبود هستند.

30% از زنان در سنین باروری به دلیل از دست دادن ماهانه ی خون، کم خونی فقر آهن دارند و تا 42% از زنان باردار،از کم خونی فقر آهن رنج می برند.

بعلاوه، کم خونی فقر آهن در گیاهخواران و گیاهخواران مطلق بسیار رایج می باشد. زیرا تنها منبع دریافتی آهن آنها، آهن غیر هم می باشد که میزان جذب آن بسیار کمتر از آهن هم است.

نتیجه ی معمول کمبود آهن، کم خونی است. تعداد گلبول های قرمز خون کاهش می یابد و بدن توانایی کمتری در حمل اکسیژن پیدا می کند.

علائم رایج کم خونی فقر آهن عبارت است از: رخوت و سستی، خستگی، ضعف سیستم ایمنی، و نقص در عملکرد مغزی.

 بهترین منابع غذایی آهن هم عبارت است از:

گوشت قرمز: 85 گرم از گوشت چرخ کرده، 30% نیاز روزانه به آهن را تامین می کند.

احشا: 81 گرم از جگر، بیش از 50% نیاز روزانه به آهن را تامین می کند.

حلزون های صدف دار و حلزون و صدف، تقریبا 50% نیاز روزانه به آهن را تامین می کنند. 

کنسرو ساردین: 108 گرم از کنسرو ساردین، 34% از نیاز روزانه به آهن را تامین می کند.

 بهترین منابع غذایی آهن غیر هم عبارت است از:

لوبیا ها: نصف فنجان لوبیا چیتی پخته، 33% از نیاز روزانه به آهن را تامین می کند. 

دانه ها: مانند تخمه کدو و کنجد. 28 گرم از تخمه کدوی بو داده، 11% از نیاز روزانه به آهن را تامین می کند. 

بروکلی، کلم پیچ و اسفناج: 28 گرم از کلم پیچ خام، 5.5% از نیاز روزانه به آهن را تامین می کند.

بنابراین، تا زمانی که کمبود آهن در بدن شما به قطع مشخص نشده، مکمل دریافت نکنید زیرا بیش بود آهن نیز خطراتی به دنبال دارد.

از طرف دیگر، دریافت ویتامین c، سبب افزایش جذب آهن می شود. مصرف غذاهای حاوی ویتامین c مانند پرتقال، کلم پیچ و فلفل به همراه غذاهای غنی از آهن، به جذب حداکثری آهن در بدن کمک می کند.

 2. کمبود ید

ید، ماده ی معدنی ضروری برای عملکرد طبیعی غده ی تیروئید و ساخت هورمون های تیروئیدی می باشد. هورمون های تیروئیدی در بسیاری از فعالیت های طبیعی بدن مانند: رشد، عملکرد طبیعی مغز، نگهداری استخوان ها دخیل می باشند. هورمون های رشد همچنین سبب تنظیم متابولیسم بدن می شوند.

کمبود ید، یکی از کمبود های رایج مواد معدنی در دنیا می باشد که حدود 3/1 از مردم جهان را درگیر کرده است.

یکی از معمول ترین علائم کمبود ید، بزرگ شدن غده ی تیروئید است که به آن گواتر گفته می شود. همچنین سبب افزایش ضربان قلب، کوتاه شدن تنفس و افزایش وزن می شود.

کمبود شدید ید سبب علائم بسیار وخیمی در کودکان می شود که شامل عقب ماندگی ذهنی و رشد غیر طبیعی می باشد.

 منابع غذایی ید عبارتند از:

جلبک های دریایی: 1 گرم از جلبک kelp، حاوی 460% - 1000% از نیاز به ید می باشد. 

ماهی ها: 85 گرم از ماهی کاد پخته، 66% از نیاز روزانه به ید را تامین می کند. 

لبنیات: 1 فنجان از ماست ساده، 50% نیاز روزانه به ید را تامین می کند. 

تخم مرغ: یک تخم مرغ بزرگ، 16% نیاز روزانه به ید را تامین می کند.

این نکته را در نظر بگیرید که این مقادیر می تواند بسیار متفاوت باشد. ید معمولا در خاک و دریا یافت می شود. بنابراین اگر خاک فقیر از ید باشد، تمامی گیاهانی که در این خاک رشد می یابند نیز از این نظر فقیر می باشند. 

بسیاری از کشورها مانند کشور ما، مشکل کمبود ید را با اضافه کردن ید به نمک خوراکی حل کرده اند که به شکل موفقیت آمیزی، مشکل کمیود ید را حل کرده اند.

 3- کمبود ویتامین دی

ویتامین دی، ویتامینی است محلول در چربی که مانند هورمون های استروئیدی در بدن عمل می کند. این ویتامین به درون جریان خون و یا داخل سلول ها رفته و فعال یا غیر فعال بودن ژن ها را تعیید می کند. از طرفی، تقریبا تمامی سلول های بدن، گیرنده ی ویتامین دی دارند.

ویتامین دی، در پوست، از کلسترول، زمانی که پوست در مواجهه با نور خورشید باشد، ساخته می شود. بنابراین، افرادی که در مناطق دور از استوا زندگی می کنند - از آنجایی که کمتر در معرض اشعه ی خورشید هستند - بیشتر در معرض کمبود این ویتامین هستند.

در ایالات متحده، حدود 42% از افراد دارای کمبود ویتامین دی هستند و این کمبود در سالمندان به 74% و در افراد سیاه پوست به 82% می رسد. زیرا افزایش سن و همچنین پوست تیره، سبب کاهش ساخت ویتامین دی می شود.

چنانچه فردی دارای کمبود ویتامین دی باشد، این علائم ممکن است برای سالها و حتی دهه ها بدون هیچ عارضه ای وجود داشته باشد.

از علائم کمبود ویتامین دی در بزرگسالان می توان به ضعف ماهیچه ای، از دست دهی استخوان و افزایش احتمال شکستگی استخوان اشاره کرد و در کودکان، علائمی مانند تاخیر در رشد و نرمی استخوان دیده می شود. همچنین کمبود ویتامین دی، سبب کاهش ایمنی بدن و افزایش احتمال ابتلا به سرطان می شود.

متاسفانه غذاهای بسیار کمی هستند که دارای مقادیر قابل توجهی از ویتامین دی هستند.

 بهترین منابع غذایی ویتامین دی:

- روغن کبد ماهی کاد: تنها یک قاشفق غذاخوری آن، 227% از نیاز روزانه به این ویتامین را تامین می کند.

- ماهی های چرب مانند سالمون و ساردین: 85 گرم از ماهی سالمون پخته، 75% از نیاز روزانه به ویتامین دی را تامین می کند.

- زرده ی تخم مرغ: یک زرده ی تخم مرغ بزرگ، 7% از نیاز روزانه به ویتامین دی را تامین می کند.

افرادی که دارای کمبود ویتامین دی هستند، یا باید بیشتر در معرض نور خورشید قرار گیرند یا از مکمل های ویتامین دی استفاده کنند. از آنجایی که منابع غذایی این ویتامین بسیار محدود هستند، دریافت مقادیر مورد نیاز از ویتامین دی، به تنهایی از رژیم غذایی، کاری بسیار دشوار است.

کمبود آهن یکی از رایج ترین کمبود ریز مغذی ها در جهان می باشد 

4- کمبود ویتامین A

ویتامین A، یکی از ویتامین های محلول در چربی ضروری بدن است. این ویتامین برای سلامت پوست، دندان ها، استخوان و غشا سلول ها لازم و ضروری است.

دو نوع غذایی ویتامین A وجود دارد.

ویتامین A پیش ساخته: این فرم از ویتامین A، در محصولات حیوانی مانند گوشت، مرغ، ماهی و لبنیات وجود دارد.

پیش ساز ویتامین A: این نوع از ویتامین A، در غذاهای گیاهی مانند میوه جات و سبزیجات یافت می شود. بتاکاروتن که در بدن به ویتامین A تبدیل می شود، اصلی ترین شکل آن است.

بیش از 75% از افرادی که رژیم های غربی دارند، به مقدار کافی این ویتامین را دریافت می کنند و نگرانی کمبود این ویتامین در آنها نیست.

با این حال، کمبود ویتامین A در بسیاری از کشورهای در حال توسعه بسیار رایج است.

کمبود ویتامینA، می تواند سبب آسیب های دائمی یا موقتی در بینایی و حتی نابینایی شود. در حقیقت، کمبود ویتامین A، از دلایل اصلی نابینایی در دنیا است.

کمبود ویتامین A، می تواند سبب سرکوب عملکرد سیستم ایمنی و افزایش مرگ و میر به ویژه در کودکان، زنان باردار و شیرده شود.

 منابع غذایی ویتامین A

منابع غذایی ویتامین A پیش ساخته عبارت است از:

1. اعما و احشا: 60 گرم از جگر گوساله، بیش از 800% از نیاز روزانه به ویتامین A را تامین می کند.

2. روغن کبد ماهی: 1 ق غ تامین کننده ی تقریبا 500% از نیاز روزانه به ویتامین A است.

منابع غذایی بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین A) عبارت است از:

1. سیب زمینی شیرین: یک عدد سیب زمینی شیرین متوسط (حدود 170 گرم)، 150% از نیاز روزانه به ویتامین A را تامین می کند.

2. هویج: یک هویج بزرگ، 75% از نیاز روزانه به ویتامین A را تامین می کند.

3. سبزیجات برگ سبز تیره: 28 گرم از اسفناج تازه، 18% از نیاز روزانه به ویتامین A را تامین می کند.

در حالی که مصرف ویتامین A کافی بسیار توصیه می شود، اما به طور کلی توصیه به مصرف بسیار بالای ویتامین A پیش ساخته نمی شود. زیرا دریافت بالای این شکل، می تواند سبب مسمومیت با این ویتامین شود. البته این نکته در رابطه با پیش ساز ویتامین A، صدق نمی کند. زیرا دریافت بالای آن، تنها سبب رنگ زرد – نارنجی پوست می شود که خطرناک نیست.

 5- کمبود کلسیم

کلسیم برای تمامی سلول های بدن لازم و ضروری است و از اجزاء اصلی استخوان و دندان می باشد که برای سلامتی آنها خصوصا در دوران های رشد، لازم و ضروری است. همچنین کلسیم برای پایداری استخوان ها لازم است. بعلاوه کلسیم به عنوان مولکول برقرار کننده ی ارتباط در تمام بدن ایفای نقش می کند. بدون این عنصر ضروری قلب، ماهیچه ها و اعصاب نمی توانند عملکرد صحیحی داشته باشند.

میزان کلسیم در جریان خون، به خوبی در رنجی کوتاه تنظیم می شود و در صورتی که دریافت کلسیم اضافی داشته باشیم، در استخوان ها ذخیره می شود. همچنین در صورتی که در برنامه ی غذایی خود مقادیر مناسبی از کلسیم را دریافت نکنیم، از استخوان ها کلسیم آزاد می شود. به همین دلیل است که از علائم رایج کمبود کلسیم، شکستگی استخوان است که با استخوانی نرم و شکننده شناخته می شود.

در مطالعه ای که در ایالات متحده انجام شده، نشان می دهد که کمتر از 15% از نوجوانان و کمتر از 10% از زنان بالای 50 سال مقادیر توصیه شده ی کلسیم را دریافت می کنند. نتایج مطالعه ای مشابه این مطالعه، نشان می دهد که کمتر از 22% از جوانان ( پسران نوجوان ) و مردان بالای 50 سال، مقادیر مورد نیاز دریافتی کلسیم روزانه را از برنامه ی غذایی به تنهایی دریافت می کنند. دریافت مکمل های کلسیم این مقادیر را به اندازه ی چشمگیری افزایش می دهد اما با این حال، اکثریت افراد مقادیر کافی کلسیم را دریافت نمی کنند.

علائم کمبود شدید کلسیم عبارت است از استخوان های نرم (نرمی استخوان - ریکتز) در کودکان و پوکی استخوان علی الخصوص در سالمندان.

 منابع غذایی کلسیم

1. ماهی های استخوانی مانند ساردین که یک کنسرو ساردین، 44% از نیاز روزانه به کلسیم را تامین می کند.

2. محصولات لبنی: یک فنجان شیر 35% از نیاز روزانه به کلسیم را تامین می کند.

3. سبزیجات برگ سبز تیره مانند بروکلی، اسفناج و همچنین 28 گرم از کلم پیچ، 5.6% از نیاز روزانه به کلسیم را تامین می کند.

اثربخشی و ایمنی مکمل های کلسیم در سالهای اخیر مورد بحث واقع شده به طوری که در بعضی مطالعات عارضه هایی برای آن ذکر شده در حالی که در سایر مطالعات این طور نبوده. اگرچه دریافت کلسیم از منابع غذایی در ارجحیت نسبت به دریافت آن به صورت مکمل است اما دریافت مکمل های کلسیم برای افرادی که از منابع غذایی مقادیر کافی کلسیم را دریافت نمی کنند، بسیار مناسب است.

منیزیم، عنصری کلیدی در بدن است ، این عنصر برای استخوان و دندان ضروری است 

6- کمبود ویتامین ب 12

ویتامین ب 12، که نام دیگر آن کوبالامین است، جزء ویتامین های محلول در آب می باشد. این ویتامین برای تشکیل سلول های خونی و عملکرد مغز و اعصاب لازم است. همه ی سلول های بدن، نیاز به ویتامین ب 12 دارند تا عملکردی طبیعی داشته باشند. اما این ویتامین در بدن تولید نمی شود و ما برای تامین آن، یا باید غذاهای حاوی ویتامین ب 12 را دریافت کنیم و یا اینکه آن را به صورت مکمل مصرف کنیم.

ویتامین ب 12، تنها در غذاهای حیوانی یافت می شود. بنابراین، افرادی که غذاهای حیوانی را دریافت نمی کنند، در خطر بالای کمبود ویتامین ب 12 هستند.

مطالعات مختلف حاکی از کمبود ویتامین ب 12 در گیاهخواران، علی الخصوص گیاهخواران مطلق است. میزان کمبود در این افراد، به 80-90% می رسد. حدود 20% افراد مسن نیز دارای کمبود ویتامین ب 12 هستند و علت آن، کاهش جذب این ویتامین است. جذب ویتامین ب 12، بسیار پیچیده تر از سایر ویتامین هاست. زیرا برای جذب، نیاز به پروتئینی دارد که برای جذب آن ضروری است.

از جمله علائم شایع کمبود ب 12، آنمی مگالوبلاستیک است که در این کم خونی، سلول های خونی بزرگتر از اندازه ی استاندارد هستند. از دیگر علائم کمبود آن، اختلال در عملکرد مغزی و افزایش سطح هموسیستئین خون است که خطر بسیاری از بیماری ها را افزایش می دهد.

 منابع غذایی ویتامین ب 12

اعما و احشا: 60 گرم جگر، 1000% نیاز روزانه به ویتامین ب 12 را تامین می کند.

گوشت: 170 گرم از گوشت استیکی، 150% از نیاز روزانه به ویتامین ب 12 را تامین می کند.

تخم مرغ: هر تخم مرغ کامل، 6% از نیاز روزانه به این ویتامین را تامین می کند. 

محصولات لبنی: یک فنجان شیر کامل، 18% نیاز روزانه به ب 12 را تامین می کند.

دریافت مقادیر بالای این ویتامین، خطرناک نیست. زیرا اغلب جذب آن کم است و دریافت مقادیر بالای آن، سبب دفع از طریق ادرار می شود.

 7- کمبود منیزیم

منیزیم، عنصری کلیدی در بدن است. این عنصر برای استخوان و دندان ضروری است و همچنین در بیش از 300 فعالیت آنزیمی در بدن دخیل است. 

طبق گزارش ها، حدود نیمی (48%) از مردم ایالات متحده ی امریکا، کمتر از مقادیر توصیه شده ی روزانه ی منیزیم را در سالهای 2005 – 2006 دریافت می کردند.

دریافت کم و سطوح خونی منیزیم، با بسیاری از بیماری ها مانند دیابت نوع 2، سندرم متابولیک، بیماری های قلبی عروقی و پوکی استخوان مرتبط است.

سطوح خونی پایین منیزیم در بیماران بستری بسیار شایع است. مطالعات نشان می دهند 6-69% از این افراد دارای کمبود منیزیم هستند. که این می تواند ناشی از بیماری، داروها، کاهش عملکرد گوارشی یا دریافت ناکافی منیزیم باشد. نشانه ی اصلی کمبود شدید منیزیم شامل ریتم غیر طبیعی قلب، گرفتگی عضلانی، خستگی، میگرن و سندرم پای بی قرار می باشد.

از علائم دیگر کمبود این عنصر که در طولانی مدت بروز کرده، مقاومت انسولین و فشار خون بالا می باشد.

 منابع غذایی منیزیم

1. غلات کامل: یک فنجان جو دوسر (حدود 170 گرم) 74% نیاز روزانه ی منیزیم را تامین می کند.

2. آجیل ها: 20 عدد بادام، 17% نیاز روزانه به منیزیم را تامین می کند.

3. شکلات تلخ: 30 گرم از شکلات تلخ (70-85%)، 15% از نیاز روزانه به منیزیم را تامین می کند.

4. سبزیجات برگ سبز: 30 گرم اسفناج خام، 6% از نیاز روزانه به منیزیم را تامین می کند.

 سخن پایانی

- کمبود بسیاری از مواد مغذی ممکن است اما کمبود این 7 ماده ی مغذی، نسبت به سایرین شایع تر است.

- کودکان، زنان جوان، افراد سالمند و گیاهخواران بیشتر در معرض کمبود ریز مغذی ها هستند.

- بهترین راه برای جلوگیری از کمبود، دریافت برنامه ی غذایی متعادل است.

- با این حال، مکمل های غذایی زمانی که امکان دریافت از طریق غذا نباشد، ضروری است. 

منبع:avayesalamati.com