آیا کمبود ویتامین A می‌تواند منجر به کوری شود؟

آیا تامین ویتامین A برای سلامت چشم‌ها ضروری است؟ آیا کمبود این ویتامین می‌تواند مشکلاتی در بینایی اشخاص ایجاد کند؟ آیا مصرف بیش از حد ویتامین A برای بدن مضر است؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها در ادامه با چفچفک همراه باشید.

ویتامین A چیست؟:ویتامین A گروهی از آنتی‌اکسیدان‌هایی است که برای بینایی، رشد استخوان‌ها و تقویت سیستم ایمنی بدن انسان ضروری هستند. این ویتامین همچنین به سطح چشم، غشاهای مخاطی و پوست کمک می‌کند تا از ورود هرگونه باکتری‌ به داخل چشم پیشگیری کند. در نتیجه از احتمال بروز عفونت و بیماری‌های چشم به‌شدن می‌کاهد.

به طور کلی باید بگوییم که دو نوع ویتامین A، بسته به نوع منبع غذایی، وجود دارد:

• ویتامین Aیی که از منابع غذایی حیوانی بدست می‌آیدکه رتینول نام دارد. این ویتامین مستقیما توسط بدن مصرف می‌شود. بهترین منابع رتینول، گوشت گاو، جگر مرغ، شیر کامل و پنیر است.
• ویتامین Aیی که از میوه‌ها و سبزیجات رنگی بدست می‌آید و نوعی کارتونئید پروویتامین A است و پس از گوارش غذا در بدن به رتینول تبدیل می‌شود. منابع اصلی کاروتنوئید پروویتامین A، هویج، سیب زمینی شیرین، اسفناج، کلم و طالبی است.

بتاکاروتن یکی از متداول‌ترین کاروتنوئید پروویتامین A محسوب می‌شود.

ترکیب ویتامین A و لوتین، تباهی تدریجی شبکیه چشم را به تعویق می‌اندازد.

فواید ویتامین A بتاکاروتن بر سلامت چشم‌ها

از آنجا که ویتامین A به محافظت از سطح چشم‌ها (قرنیه) می‌پردازد، وجودش برای این عضو از بدن بسیار ضروری است. پیرو همین امر، مطالعات علمی ثابت کرده‌اند که چکاندن قطره ویتامین آ برای رفع خشکی چشم‌ها بسیار مفید است.

قطره چشمی حاوی ویتامین A همچنین برای درمان التهابات چشم نیز بسیار مفید و موثر است. همچنین گفته شده وقتی ویتامین A با دیگر ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان ترکیب می‌شود، در کاهش روند کوری و بروز دژنراسیون ماکولا (تاری یا از دست دادن بینایی در مرکز دید) نقش مهمی ایفا می‌کند.

در نتیجه تحقیقات صورت گرفته در موسسه ملی چشم در آمریکا مشخص شده افرادی که روزانه مولتی‌ویتامین‌های حاوی ویتامین آ، C، ای، زینک و مس مصرف می‌کنند، تا ۲۵ درصد کمتر از دیگرا افراد در معرض خطر ابتلا به تاری دید یا از دست دادن بینایی هستند.

همچنین گفته می‌شود که ترکیب ویتامین A و لوتین، تباهی تدریجی شبکیه چشم را به تعویق می‌اندازد. در یک تحقیقی که ۴ سال به‌طول انجامید،دانشمندان دانشگاه هاروارد متوجه شدند که بیماران مبتلا به تباهی تدریجی شبکیه که هر روز قرص ویتامین آ و لوتین (۱۲ میلی‌گرم) مصرف می‌کردند، تا حد زیادی از پیشرفت بیماری خود کاسته بودند.

هر سال ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار کودکی که از سوءتغذیه رنج می‌برند، در اثر کمبود ویتامین A کور شده و بینایی خود را به طور کامل از دست می‌دهند.

از آنجا که بتاکاروتن در بدن به ویتامین A  تبدیل می‌شود، بنابراین خواص مشترکی با این ویتامین دارد.

شایان ذکر است که ویتامین A می‌تواند از پیشرفت بیماری  Stargardt که نوعی بیماری ارثی است و موجب کوری در جوانان می‌شود، نیز پیشگیری کند.

کمبود ویتامین A

کمبود ویتامین A در جوامع پیشرفته چندان رایج نیست. اما به گزارش آمار، هر سال ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار کودکی که از سوءتغذیه رنج می‌برند، در اثر کمبود ویتامین A کور شده و بینایی خود را به طور کامل از دست می‌دهند. این در حالیست که با تغذیه مناسب می‌توان از این معضل پیشگیری کرد.

یکی از رایج‌ترین نشانه‌های کمبود ویتامین A، شب‌کوری است. در مصر باستان، کشف شده بود که با مصرف جگر می‌توان شب‌کوری را درمان کرد. امروزه نیز ثابت شده که چون جگر منبع غنی ویتامین A است بنابراین برای بینایی اشخاص کاملا ضروری به‌نظر می‌رسد.

کمبود ویتامین A موجب خشک شدن سطح قرنیه می‌شود که در نتیجه این امر، بینایی فرد تار شده، قرنیه آسیب دیده و در نهایت کور می‌شود.

کمبود ویتامین A همچنین به شبکیه چشم هم آسیب می‌رساند و می‌تواند منجر به نابینایی شود. در آخر نیز بگوییم که وجود این ویتامین برای مقابله با عفونت‌ها و سلامت سیستم ایمنی بدن بسیار مفید است و از این رو، کمبود آن می‌تواند مشکلات عفونی متعددی را در بدن ایجاد کند.

سیب‌زمینی شیرین منبع غنی ویتامین A گیاهی است.

مسمومیت با ویتامین A

ویتامین Aیی که از منابع حیوانی به‌دست می‌آید در آب قابل حل نیست و به‌همین خاطر به‌راحتی هم از بدن دفع نمی‌شود. در عوض، در چربی‌های بدن جمع می‌شود. به همین خاطر، مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند موجب مسمومیت فرد بشود.

اما در مقابل، بتاکاروتن و دیگر کاروتنوئیدهای  پروویتامین A چنین خطری را ندارند و به‌راحتی در آب حل شده و از بدن دفع می‌شوند. به همین دلیل، مسمومیت با ویتامین آ گیاهی بسیار نادر است.

قرص‌های مکمل بتاکاروتن برای افراد سیگاری می‌تواند خطرات متعددی به‌دنبال داشته باشد. تحقیقات نشان داده که افراد سیگاری که روزانه قرص‌های ویتامین حاوی ۲۰ تا ۳۰ میلی‌گرم بتاکاروتن مصرف می‌کنند، بیشتر از دیگر سیگاری‌ها در معرض ابتلا به سرطان ریه قرار دارند.

• میزان مجاز مصرف ویتامین A در کودکان (بین ۴ تا ۸ سالگلی): ۳,۰۰۰ IU
• میزان مجاز مصرف ویتامین A در کودکان (بین ۹ تا ۱۳ سالگلی): ۵,۶۱۰ IU
• میزان مجاز مصرف ویتامین A در نوجوان‌ها (بین ۱۴ تا ۱۸ سالگلی): ۹,۲۴۰ IU
• میزان مجاز مصرف ویتامین A در بزرگسالان (بین ۱۹ سالگلی به بالا): ۱۰,۰۰۰ IU

مصرف بیش از مقدار مجاز ویتامین A منجر به بروز بیماری‌هایی همچون سقط جنین، مشکلات ریه و کبد، کاهش فشردگی مواد عدنی استخوان‌ها، پوکی استخوان و اختلال‌های سیستم عصبی مرکزی می‌شود.