"فروش تخمک" آزاد! ورود دختران جوان ممنوع!

حدود دو سال است که در گوشه کنار شهر شاهد فروش تخمک توسط مراکزی هستیم که اعتبار چندانی ندارند و از آنجا که برای اهدای تخمک در کشور ما قانونی وضع نشده است هر مرکزی با قوانین نانوشته‌ای این کار را انجام می‌دهد و البته برخی دستورالعمل‌هایی در این زمینه دارند. در این میان پژوهشگاه رویان یکی از مراکزی است که تحت دستورالعمل‌های تدوین شده‌ و شرایط خاص خود به این امر می‌پردازد.

کمیسیون فقهی و حقوقی رویان قوانین خاصی را تصویب و تدوین کرده است از جمله آن‌ها عبارتند از سن خانم بیشتر از 35سال نباشد، حتما سابقه فرزندآوری سالم داشته باشد و سن فرزند زیر دو سال نباشد،در صورت متاهل بودن خانم، شوهر اهدا کننده نیز رضایت داشته باشد،سلامت عمومی و وزن طبیعی داشته باشد.

به گزارش گروه باشگاه جوانی خبرگزاری برنا؛این مشخصات بر اساس جنبه‌های مختلف پزشکی، روانی، اجتماعی و فقهی درمان اهدای تخمک تعیین شده‌اند که ممکن است در مراکز گوناگون متفاوت باشند اما دستورالعمل کشوری در این زمینه نیست.

خانم اهدا کننده تخمک پس از مراجعه به واحد مددکاری رویان، ابتدا تحت مشاوره و راهنمایی قرار می‌گیرد و در صورت رضایت، مورد ارزیابی پزشکی، روانی و اجتماعی قرار خواهد گرفت و در صورت تایید وارد درمان خواهد شد. هرگونه سوال فقهی یا حقوقی و اخلاقی به واحدی تحت همین نام ارجاع می شود و پاسخ توسط کمسیون چند تخصصی ارائه می شود.

اما سوالی که در این میان مطرح می‌شود این است که آیا اقدام دختران جوان و مجرد در این زمینه قانونی است؟ در صورتی که با توجه به قانون موسسه رویان اهدای تخمک تنها برای زنان متاهل که سابقه فرزند آوری دارند قابل اجراست. از این رو با دکتر رضا سامانی پزشک و متخصص در این باره گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر سامانی در ابتدای گفت و گوش تاکید کرد: در ابتدا باید بگویم لفظ "فروش تخمک" لفظی بی اخلاق است. درست است در ماهیت آن پولی رد و بدل می‌شود اما بهتر است اسم آن را فروش نگذاریم و به این اقدام اهدا بگوییم. هرچند در این اهدا پولی توسط اهدا کننده دریافت می‌شود اما در مقابل عضو و سلول‌هایی از بدن، ناچیز است و بهتر است به آن هزینه جبرانی بگوییم در مقابل زحمت رفت و آمد و انجام آزمایشات و مصرف داروها و نیز عمل تخمک گیری زیر بیهوشی. در حقیقت پول برای این‌ها پرداخت می شود و خود تخمک اهدا می‌شود. 

سامانی با اشاره به این مساله که ما دستورالعمل مملکتی یکسانی برای این کار نداریم توضیح داد: دستورالعمل‌های ما در موسسه رویان اجازه دریافت تخمک از دختران جوان را نمی‌دهد، در دستورالعمل ما آمده زنی که تخمک اهدا می‌کند حتما باید متاهل و دارای یک فرزند سالم باشد، تا ما بتوانیم از روی آن فرزند سالم حدس بزنیم تخمک‌هایش تا حد مناسبی سلامت هستند و دیگر آزمایش‌ها را روی آن فرد انجام دهیم.

وی ادامه داد: همان‌طور که گفتم در این ایران هیچ قانونی برای اهدای تخمک و هیچ قانونی هم ضد آن نداریم و هر مرکزی برای خودش دستور العمل دارد بنابراین من نمی توانم بگویم مراکز دیگر کاری غیر قانونی انجام می‌دهند چون در برخی کشور دختران جوان این کار را انجام می‌دهند و در کشوری مثل آمریکا منبع در آمد محسوب می‌شود و هزینه هایشان را از طریق آن برطرف می‌کنند.

سامانی در پاسخ به این سوال که آیا عوارضی هم برای شخص اهدا کننده وجود دارد گفت: بله، مردانی که می‌خواهند اسپرم اهدا کنند این کار برایشان خیلی ساده است و مورد جراحی یا استفاده از هیچ دارویی قرار نمی‌گیرند. اما دختران جوان و خانم‌هایی که می‌خواهند تخمک اهدا کنند باید همه مراحل تحریک تخمک گذاری را انجام دهند. هر خانم در هر سیکل باروری یک تخمک آزاد می کند اما برای اینکه در پروسه اهدا باید تعداد بسیار زیادی تخمک از او بگیرند طی یک دوره درمان و یک سری آزمایشات قرار خواهد گرفت. داروهای هورمونی که باعث تحریک تخمدان می شود باید با در دوزهای چندین صد برابر بدن باشند تا تخمدان تحریک شود و به جای یک تخمک چند تخمک تولید کند.

وی افزود: تخمک گیری نیز به این صورت است که در حالت بیهوشی و تحت سونوگرافی ، سوزنی از طریق واژن وارد تخمدان‌ها می‌شود و فولیکول هایی که رشد کرده‌اند را تخلیه می‌کند تا از تخمک‌های درون آن‌ها استفاده کنند. این سوزن در برخی مواقع می‌تواند موجب عفونت شود. علاوه بر این پروسه داروهایی که اهدا کننده می‌خورد و آمپول‌هایی که می‌زنند جزو پروسه درمان است. اهدا کننده گاها در این دوره باید 50  تا 60 آمپول بزند که  تا 6 هفته طول می‌کشد. اما در طول این 6 هفته ممکن است عوارض کوتاه مدت نسیبشان شود مثل سندروم تحریک بیش از حد تخمدان، که ممکن است اهدا کننده را حتی به  آی سی یو بکشاند و یا در موارد نادری منجر به مرگ می‌شود. البته امروزه با مراقبت‌های جدید مرگ پیش نمی آید ولی پیش‌تر این خطر وجود داشت.

 سامانی ادامه داد: یک سری هم عوارض بلندمدت مثل سرطان سینه دارد که البته در حد فرضیه است و هنوز دقیقا رابطه علت و معلولی این درمان ها با سرطان پستان روشن نیست اما شواهدی وجود دارد بنابراین عواضی دارد. اما تا الان افراد اهدا کننده دچار هیچ گونه بیماری و آسیبی نشده اند زیرا همه جوان و قوی بودند البته ما در مرکز خودمان این را نداشتیم.

سامانی اهدای تخمک را در سه وجه مهم قانونی، اخلاقی و مذهبی قلمداد کرد و گفت:  ما هیچ قانونی برای اهدای تخمک و هیچ قانونی هم ضد آن نداریم، بنابراین چون برخی از فقها درباره آن فتوا داده‌اند، مباح است. با همین فتوا عده زیادی از مراکز ناباروری اقدام به انجام  این کار می کنند. در همین حال چون قانون نداریم پس دستورالعمل هم نداریم. بنابر این نحوه انتخاب اهدا کننده و گیرنده را هر مرکزی متفاوت  است.

و اما درخصوص وجه فقهی آن باید بگویم پایه مذهب شیعه تقلید است بنابراین فتاوی یک مرجع تقلید برای مقلدین وی حجت دارد. اما در این میان فتاوی متفاوتی وجود دارد و مقلیدن هم باید بنا به فتوای مرجع خود عمل کنند که می توانند بیمار یا پزشک باشند. بنابر این نمی‌توان رویه واحدی را اتخاذ کرد. در این موارد می‌توان فتوای مرجع را در اختیار بیمار گذارد یا بیمار را به دفتر مرجع خود ارجاع داد. نکته قابل توجه اینکه در برخی فتاوی قید نشده که اهدا کننده می‌تواند دختر جوان، زن شوهردار و مطلقه باشد. اهدای تخمک از طرف دختران مجرد توسط برخی مراجع تقلید فعلا روشن نیست و چون ممکن است منجر به ازاله بکارت در دختر جوان شود و باید مراجع در این‌باره نیز فتوا بدهند. همچنین تکلیف نسب و ارث فرزندان حاصل از اهدا باید توسط مراجع اعظام روشن شود.

سامانی با بیان وجه اخلاق گفت: دیدگاه آخر اخلاق است. اخلاق خیلی برایش مهم است که شخص در آزادی کامل این تصمیم را بگیرد و در فشار نباش و به شخص اهدا کننده و گیرنده نیز هیچ ضرر و آسیبی نرسد. از همین رو اهدا کننده باید زنی باشد که فرزندی سالم به دنیا آورده باشد تا ما از سلامت تخمک‌ها و ناهنجاری‌های ژنتیکی آن مطمئن شویم. از لحاظ اخلاقی نمی‌توان از دختر جوان هیچ تخمکی گرفت، مگر اینکه اهدا کننده که دختری جوان است و همچنین گیرنده از عواقب کار آگاه باشند در این صورت اخلاق می پذیرد از دختران جوان هم می‌توان تخمک دریافت کرد.

رضا سامانی در پایان اظهار داشت: شخص اهدا کننده باید حداکثر 35 سال داشته باشد زیرا در سنین بالای35 سال ناهنجاری‌های کرموزومی افزایش می‌یابد و همانطور که گفتم اخلاق اجازه نمی‌دهد ما کاری را انجام دهیم که به ضرر گیرنده باشد.ضمن اینکه هر اهدا کننده برای هر عدد تخمک هزینه نمی‌گیرد بلکه برای انجام یک سیکل  تخمک گذاری هزینه ای می‌گیرد و احتمال می دهم که مبلغی حدود سه میلیون تومان باشد.