آنسفالیت (encephalitis) یعنی التهاب و تورم مغز که نوعی عفونت ویروسی یا باکتریایی مانند مننژیت می‌باشد. انسفالیت بیماری شایعی نیست و به طور جدی کودکان، افراد مبتلا به ایدز و سرطان و کلاً افرادیکه سیستم ایمنی ضعیفی دارند را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
انواع آنسفالیت
آنسفالیت را می‌توان به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:
1. نوع اولیه آنسفالیت: نوع اولیه این بیماری، با تظاهرات وسیع همراه است که مربوط به تهاجم مستقیم عفونت به سیستم عصبی مرکزی است.
2. نوع بعد از عفونت‌ها یا پارا اینفکشن: در نوع بعد از عفونت‌ها یا پارا اینفکشن، آنسفالیت متعاقب بیماری‌های دیگر یا بعد از واکسیناسیون تظاهر می‌نماید. زمانی که نشانه‌های عصبی پیشنهاد آنسفالیت را می‌نماید ولی التهاب مغزی وجود ندارد(مثل سیندرم رای)، بیماری آنسفالوپاتی است.
تقریبا بیش از ۱۰۰ ویروس از ۱۳ گروه مستقیما یا غیرمستقیم روی سیستم عصبی مرکزی اثر می‌کنند. گرچه بعضی از عفونت‌های ویروسی مثل اوریون و سرخک به علت واکسیناسیون کمتر شده‌اند.
علل بروز آنسفالیت:
علل ایجاد انسفالیت ناشناخته است، ولی مهم‌ترین عامل بروز این بیماری، عفونت ویروسی است. عوامل دیگر آن: باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها هستند.
عوامل خطر:
¤ نوزادان و شیرخواران
¤ محیط زندگی شلوغ یا غیر بهداشتی
¤ آلودگی با ویروس ایدز
¤ سن: بروز انسفالیت ویروسی در بچه‌ها و سالمندان بسیار شایع است. انسفالیت ناشی از ویروس هرپس افراد با سن 20 تا 40 سال را درگیر می‌کند.
¤ سیستم ایمنی تضعیف شده: افراد مبتلا به ایدز و ضعف دستگاه ایمنی در معرض خطر می‌باشند.
¤ منطقه جغرافیایی: در مناطقی که کنه و پشه خیز است، شیوع این بیماری بیشتر است، چون پشه‌ها و کنه‌ها به عنوان حامل ویروس عمل می‌کنند.
¤ فعالیت‌های خارج از منزل: به دلیل بودن در معرض پشه و کنه بودن.
¤ فصل سال: به دلیل زیاد بودن کنه و پشه در تابستان و اوایل پاییز شیوع این بیماری بیشتر است.
آنسفالیت یعنی التهاب و تورم مغز که نوعی عفونت ویروسی می‌باشد
علائم آنسفالیت
علائم این بیماری در انواع خفیف تر معمولاً شامل موارد زیر است:
♦ تب
♦ سردرد
♦ کمبود اشتها
♦ کمبود انرژی
♦ احساس بیماری کلی
♦ در موارد شدیدتر انسفالیت، فرد دچار تب شدیدتری شده و علائم مربوط به سستم عصبی مرکزی را تجربه خواهد کرد که شامل موارد زیر است:
در موارد شدید انسفالیت، فرد دچار تب شدیدی می شود
◊ سردردهای پی در پی
◊ حالت تهوع و استفراغ
◊ خشک شدن گردن
◊ گیجی
◊ گم گشتگی
◊ تغییر در شخصیت
◊ تشنج (حمله)
◊ مشکل شنوایی و گفتاری
◊ توهم
◊ از دست رفتن حافظه
◊ خواب آلودگی
◊ کما
تشخیص برخی از این علائم در نوزادان بسیار دشوار است اما علائم مهمتری که باید در پی آن باشیم عبارتند از:
معمولاً آنسفالیت بدون هشدار قبلی اتفاق می افتد.
ο استفراغ
ο برآمدگی ملاج
ο گریه ای که متوقف نمی شود و زمانی که نوزاد را بلند می کنید یا در بغل می گیرید بیشتر می شود.
ο خشکی بدن
از آنجا که آنسفالیت ممکن است به دنبال برخی بیماری های ویروسی متداول اتفاق بیفتد، گاهی اوقات علائم و نشانه هایی از این بیماری ها را از قبل مشاهده خواهید کرد. اما معمولاً آنسفالیت بدون هشدار قبلی اتفاق می افتد.
طول مدت بیماریآنسفالیت
در اکثر موارد آنسفالیت، دوره حاد بیماری (وقتی علائم در شدیدترین حالت خود هستند) معمولا تا یک هفته طول می کشد. ریکاوری و بهبودی کامل ممکن است کمی بیشتر طول بکشد، معمولاً چندین هفته یا شاید ماه ها.
تشخیص آنسفالیت
پزشکان برای تشخیص آنسفالیت از آزمایشات مختلفی استفاده می کنند که شامل موارد زیر است:
· آزمایشات تصویری، مثل سیتی اسکن یا MRI، برای تشخیص التهاب مغز، خونریزی یا سایر مشکلات و ناهنجاری ها.
· الکتروسفالوگرام (EEG)، که پیام های الکتریکی مغز را برای تشخیص امواج غیرعادی مغز، ثبت می کند.
· آزمایش خون برای تایید وجود باکتری یا ویروس در خون و اینکه آیا فرد در واکنش به میکروب، پادتن ترشح کرده است یا خیر.
· سوراخ کردن کمر که در آن مایع مغزی نخاعی (مایعی که اطراف مغز و نخاع را در بر می گیرد) به منظور یافت علائم عفونت بررسی می شود.
پزشکان برای تشخیص آنسفالیت از آزمایشات مختلفی استفاده می کنند
درمان آنسفالیت:
• برای مقابله با انسفالیت با علائم خفیف، تنها سیستم ایمنی افراد کافی است و میتوانند با کمی استراحت و نوشیدن مایعات فراوان و رژیم غذایی سالم، سلامتی خود را بدست آورند.
• از داروهای ضدتورم که پزشک آنها را تجویز کرده استفاده کنید تا فشار و تورم بر روی استخوان جمجمه که موجب سردرد شدید می‌شود، بهبود یابد.
• تشنج ممکن است عارضه‌ای همراه با این بیماری باشد که می‌توان با مصرف داروهای ضد تشنج آن را درمان کرد.
• این نکته را بدانید که انسفالیت توسط عفونت ویروسی رخ می‌دهد که ممکن است درمان آن دشوار باشد و به داروهایی که برای انسفالیت باکتریایی تجویز می‌شود، جواب ندهد.
• انسفالیت با علائم شدید ممکن است در مدت طولانی بهبود یابد و معلولیت شناختی را به جای بگذارد که در این صورت به گفتار درمانی و کاردرمانی برای احیای گفتار و حرکت بیمار نیاز می‌شود.
• در صورتی که درمان پزشکی به موقع و سریع انجام گیرد، عوارض کمتری را برای بیمار در پی خواهد داشت. با درمان به موقع می‌توان از مرگ جلوگیری کرد و جلوی بروز عوارض دائمی را گرفت.
عوارضی مانند: فلج دائمی، معلولیت شنوایی و بینایی و از دست دادن حافظه.
التهاب و تورم مغز
چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودکتان دچار تب شدید شد، به خصوص اگر یک بیماری خاص مخصوص دوران کودکی مثل سرخک، گوشک یا آبله مرغان هم داشت یا در دوره بهبودی از آن بود، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
اگر یکی از موارد زیر را در نوزادتان مشاهده کردید، بلافاصله پزشک را در جریان بگذارید:
♠ تب شدید یا هر نوع تب بالاتر از 100.4 درجه فارنهایت (38 درجه سلسیوس) در نوزادان کمتر از 3 ماهه.
♠ برآمدگی ملاج
♠ هرگونه خشکی بدن
♠ نرم شدن غیرعادی بدن
♠ کمبود اشتها
♠ استفراغ
♠ گریه ای که قطع نشود
آنسفالیت قابل پیشگیری نیست
پیشگیری از آنسفالیت:
آنسفالیت قابل پیشگیری نیست مگر اینکه سعی کنیم از بیماری هایی پیشگیری کنیم که موجب بروز آن می شوند. آنسفالیتی که با بیماری های متداول در کودکی ایجاد می شود را می توان با واکسن زدن و ایمن سازی درست پیشگیری کرد.
طبق برنامه توصیه شده توسط پزشک، کودکتان را واکسینه کنید. همچنین کودکان باید از افراد مبتلا به آنسفالیت دور نگه داشته شوند.
در محل هایی که آنسفالیت ممکن است از طریق گزش حشرات، به ویژه پشه ها، منتقل شود، کودکان باید:
- به هیچ وجه در زمان طلوع و غروب خورشید که پشه ها فعالتر هستند، در بیرون نگه داشته نشوند.
- از لباسهای پوشاننده ای مثل بلوزهای آستین بلند و شلوارهای بلند استفاده کنند.
- از مواد دفع کننده حشرات استفاده کنند.
- همچنین آب های راکد در اطراف خانه مثل سطل های آب، ظرف آب پرنده ها، گلدانها و از این قبیل را خالی کرد.
برای جلوگیری از گزش کنه:
* تماس کودک با خاک، برگ و گیاهان را کمتر کنید.
* برای کودکانتان در بیرون از خانه از لباسهای آستین بلند و شلوارهای بلند استفاده کنید.
* کودک و حیوانان خانگی خود را مداوماً چک کنید تا اثر گزش کنه در آنها نباشد.
گردآوری: بخش سلامت بیتوته
منابع:
pajoohe.com
mardoman.net