برای مدت طولانی، عربستان سعودی به عنوان یکی از محدودکنندهترین محیطهای جهان برای زنان شناخته میشد. جایی که آنها نمیتوانستند به تنهایی سفر کنند، طیف وسیعی از شغلها را داشته باشند، موهای خود را در انظار عمومی نشان دهند یا رانندگی کنند. اینها در حال تغییر است.
سلسلهای از تصمیمات اخیر محمد بن سلمان، ولیعهد، حاکم جوان و بالفعل این کشور ممکن است انقلابی در زندگی زنان سعودی ایجاد کند. آنها به زودی اجازه خواهند داشت تا در مسابقات فوتبال در ورزشگاههای عمومی حاضر شوند. آنها برای سمتهای برجسته، نامزد شدهاند. دولت میگوید، در ژوئن، آنها اجازه راندن ماشین و حتی موتورسیکلت خواهند داشت. احتمالا زنان حتی قادر خواهند بود به پلیس راهنمایی و رانندگی ملحق شوند.
اما اینکه این تصمیمات گیجکننده چقدر بر افراد تاثیر خواهد گذاشت، به عوامل چندی مانند اینکه کجا زندگی میکنند، سنشان، اعتقادات شخصیشان و تمایل خویشاوندان مذکرشان برای دادن کنترلی که بسیاری آن را حق ویژه مذهبی میدانند، بستگی دارد.
در حالی که غالبا قوانین جنسیتی سفتوسخت عربستان به عنوان امتدادی برای ارتباط عمیقش با تفسیر فوقمحافظهکارانهاش از اسلام دیده میشوند، این قوانین، به اشکال گوناگون، هنجارهای اجتماعی هستند که عمیقا تثبیت شدهاند. علیرغم سرعتی که ممکن است تصمیمات رسمی با آن زندگی زنان را آزاد کند، فرهنگ به شکل آهستهتری تغییر خواهد کرد.
اکثر اماکن عمومی در عربستان سعودی، برای جدا نگهداشتن زنان و مردان طراحی شدهاند. رستوران ها ورودی جداگانهای به نام "خانوادهها" دارند که برای ورود گروههای متشکل از زنان است. ورودی "مجردها" در واقع برای مردان است.
یک مال در ریاض، پایتخت، طبقه کاملی به نام "پادشاهی بانوان" دارد. به جز چند استثنا، مدارس و دانشگاهها تفکیک شدهاند. بسیاری از مردان و زنان که خودشان را به طور ویژه مذهبی نمیدانند، اغلب با جنس خاص خودشان رابطه اجتماعی برقرار میکنند.
در محافل محافظهکار، مردان به ندرت با خویشاوندان مونثشان که مادر، دختر یا خواهرشان نیست، مختلط میشوند. برخی از مردان، در تمام زندگیشان، صورت همسران برادرانشان را نمیبینند.
با این حال، قوانین به اندازه گذشته سختگیر نیستند. در اماکن بسیاری، تغییر از قبل شروع شده است. عربستان سعودی، دارای جمعیت جوان بزرگی است. تقریبا دو سوم جمعیت ۲۲ میلیونیاش زیر ۳۰ سال است. جوانان سعودی، در مقایسه با نسلهای قدیمی، در معرض تماس بیسابقه با سایر جهان بزرگ شدهاند.
صدها هزار نفر از آنها در خارج از کشور، از جمله در آمریکا، تحصیل کردهاند. شبکههای اجتماعی و ماهوارهای حتی کسانی که در داخل کشور هستند را با سایر جوامع آشنا ساختهاند.
بسیاری از جوانان سعودی، قوانین خاص خودشان را ابداع کردهاند. برخی از زنان جوان، عبایه (چادر)، جامه گشاد زنانه مشکی برای پوشاندن شکل زن، را به باکیفیتترین ابزار زینتی تبدیل کردهاند.
در اماکن عمومی، مردم مایلاند از قوانین معمول درباره پوشش متواضع و تعامل بین زنان و مردان غیرخویشاوند را مراعات کنند. اما در اماکن خصوصی، سعودیها هرکاری که میخواهند انجام میدهند.
بسیاری از جوانان؛ از این فضا برای ایجاد اماکنی استفاده کردهاند که در آنها مختلط و درگیر فعالیتهایی میشوند که دیگران در جامعه به آن فعالیتها اعتراض میکنند. آنها برای دوستانشان در زیرزمینها کنسرتهایی برگزار یا در قالب گروههای مختلط بازیهای رومیزی بازی میکنند یا فیلمهای سانسور نشده هالیوودی مشاهده میکنند. دیگران، کلاسهای رقص سالسا سازماندهی میکنند که در آنها زنان به شکلی لباس میپوشند که هرگز در خیابان نمیتوانستند بپوشند.
تغییرات در وضعیت زنان، در دوره پادشاه قبلی، به آهستگی انجام میشد. در دهه ۱۹۶۰، ملک فیصل به خاطر فراهم کردن تحصیل عمومی برای دختران، با واکنش شدید محافظهکاران مواجه شد. او با منتقدان با بیان اینکه این امر، اجباری نیست، مماشات کرد. ظرف چند سال، حتی محافظهکارترین شهروندان عربستان هم دخترانشان را به مدارس فرستادند.
در دوران ملک عبدالله، که در سال ۲۰۱۵ درگذشت، برای اولین بار به زنان اجازه داده شد تا به عنوان کارمند فروش در خطوط بازرسی سوپرمارکتها کار کنند. علاوه بر این، او ۳۰ زن را به شورای مشورتی عربستان - نهاد انتصابی که به شاه مشورت میدهد - اضافه کرد. در دهههای اخیر، دولت دانشگاههای زنانه بسیاری احداث کرد. ثبتنام اوج گرفت.
با این حال، در دوره شاهزاده محمد ۳۲ ساله، تغییرات برای زنان تسریع شد. شاهزادهای که از زمان به قدرت رسیدن پدر سالخوردهاش در سال ۲۰۱۵، به عنوان قدرتمندترین و پرجنبوجوشترین رهبر کشور ظاهر شد.
جوانان سعودیِ هیجانزده از این تغییرات، ولیعهد را با عناوین "قهرمان"، "شجاع" و "پهلوان جوان" توصیف کردند.
سال گذشته، او پلیس مذهبی کشور - نهاد مسئول بازداشت و تعقیب افراد - را حذف کرد. این پلیس، زمانی قدرت عظیمی برای نظارت بر رفتار عمومی داشت و بر تحمیل پوشش متواضع به زنان و منع اختلاط مردان و زنان غیرخویشاوند تمرکز میکرد.
علاوه بر این، دولت اجازه ورود زنان به ورزشگاههای عمومی بازیهای فوتبال را داده و زنان را به سمتهایی منصوب کرده که در سابق منصوب نمیشدهاند.
شاهزاده ریما بنت بندر آل سعود، در المپیک ریو دی ژانیرو چهار ورزشکار زن سعودی را همراهی کرد و اکنون بر کرسی ریاست کمیسیون دولتی ورزش تکیه زده است. سخنگوی سفارت عربستان در واشینگتن نیز یک زن به نام فاطمه باعشن است.
آنها گفتند این امر، تردد روزانه زنان به محل کار و گرفتن مسئولیت ترددشان را تسهیل خواهد کرد.
با این حال، بسیاری از محدودیتها همچنان پابرجاست. آموزشگاههای رانندگی زنان هنوز باز نشدهاند و مردان محافظهکار احتمالا هنوز قادر خواهند بود همسران و دخترانشان را از رانندگی منع کنند.
فعالان حقوق زنان میگویند جبهه بعدی تلاششان علیه به اصطلاح قوانین سرپرستی خواهد بود. قوانینی که همه زنان را ملزم به داشتن یک سرپرست مرد - معمولا پدر یا شوهر و حتی گاهی اوقات فرزند- میکند.