قال الله تعالى: ان اول بیت وضع للناس للذى ببکة مبارکا و هدى للعالمین. (1)
براستى نخستین خانهاى که براى عبادت مردم خلق شده آن است که در مکه واقع شده و مایه برکت و هدایت جهانیان است.
انسان در باطلاق روزمرگیها غرق می شود؛ نیازهاى کاذب و صادق، گرفتارىهاى ادارى و شغلى و اخبار و اطلاعات محدود محلى و منطقهاى، انسان را از آرمانهاى بلند و وظایف الهى و اساسى بازمىدارد. او را از هویت اصیل و وطن راستین غافل می سازد، و حج هجرتى است مقدس از وابستگی ها و عادتها به سوى خدا و به سوى فطرت الهى خویش.
«حج» حضور در مجمع عمومى سالانه مسلمین است و دیدارى الهى همراه با همه آنها که به یک دین معتقدند و به یک آرمان مىاندیشند و خداى یگانه را مىپرستند.
حضور در میقات و لبیک و طواف، نماز و سعى تقصیر همراه با وقوف در عرفات مشعر و منى، قربانى و سر تراشیدن هزاران راز و رمز نهفته دارد که بیان آن در ضمن چهل حدیث کوتاه میسر نیست. اما یادآورى گوشهاى از اسرار این عبادت سیاسى، الهى، مىتواند راهگشاى پژوهشى بیشتر و مایه شور و شوقى افروخته تر گردد.
اندیشههاى خرد و آرمانهاى کوچک در اجتماع بزرگ و سراسرى مسلمین رنگ مىبازد و بینش و خواسته هاى عمومى و بزرگ سراسرى جاى آن را مىگیرد.
حاجى با شرکت در اردوى ابراهیمى حجبا تاریخ پیامبران پیوند مىخورد و هویت تاریخى خویش را باز مىیابد. فریاد مقدس لبیک اللهم لبیک عهد دیرین و میثاق فطرت را یادآورى مىشود و انسان با پوشیدن جامه هاى سپید احرام از لمتخودخواهىها، خودنمائىها و لذتگرایىها و عادات و رفتار زیانبار می گریزد و ستایش و نعمت و قدرت را ویژه خدا مىبیند.
آداب حرم، اخلاق شایسته حیم قدس ربوبى را می آموزد. در مانور بزرگ حج، وحدت، عبادت و سیاست، ایمان و اتحاد و آزادى و مبارزه با کفر و شرک و شیطان یکجا جلوه میکند.
انسان با طواف در کوى دوستبا فرشتگان آسمان هماهنگ مىشود. و در مقام ابراهیم مىایستد و نماز می گزارد.
و با سعى بین صفا و مروه، موهاى زاید از سر مىزداید و با طوافى دیگر بنام نساء دوباره پروانهوار گرد خانه یار می چرخد و در نزد جایگاه خلیل الله علیه السلام نماز مىخواند.
با استلام حجر الاسود و بوسیدن آن عهد الست را با مقام ربوبى تجدید مىکند و با نوشیدن آب خوشگوار، زمزم زمزمه زندگى را دوباره در اعماق روحش مىشنود.
وقوفها و حرکت ها به فرمان خدا و با یاد خدا راه و رسم زندگى ابراهیمى را به انسان مىآموزد و انسان با انجام قربانى حنجره آزمندىها و زفتى را مىبُرد و با تراشیدن سر، آماده حضور دوباره در مسجدالحرام و خانه دوست مىشود و با رمى جمرات با شیطانهاى بزرگ و میانه و کوچک درگیر مىگردد و از هرچه شیطان و شرک است اعلام برائت مىکند.
آنچه در اینجا گردآمده احادیثی برگزیده در باره این فریضه بزرگ - حج - است که آداب و اهداف حج، قداست و امنیت اماکن مقدسه حج و نقش سازنده آن را در زندگى مسلمین مطرح می سازد. پیشوایان معصوم علیهم السلام در این احادیث کوتاه روزنههایى به دنیاى زیباى حج گشوده اند که براى زائران بیت الله الحرام و دیگر مشتاقان دیار یار، مطالعه آن آموزنده و چشم نواز است.
حجکم مقبول و سعیکم مشکور
1- اهمیت حج
قال على علیه السلام:
الله الله فى بیت ربکم لا تخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا.
على(ع) فرمود: خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشید تا هستید، آن را خالى نگذارید. زیرا اگر حج متروک شود نظر رحمتخدا از شما قطع خواهد شد. (بحارالانوار ج 1696)
2- حج و توجه به سوى خدا
عن ابى جعفر الباقر علیه السلام فى قول الله تبارک و تعالى:
«ففروا الى الله انى لکم منه نذیر مبین» (2)
قال: حجوا الى الله.
امام باقر(ع) درباره آیه شریفه «ففروا الى الله انى لکم منه نذیر مبین» فرموده است: منظور از فرار به سوى خدا آن است که آهنگ حج کنید. (معانى الاخبار ص 222 )
3- لبیک و قربانى
عن على علیه السلام قال:
نزل جبرئیل عى النبى صلى الله علیه و آله و سلم فقال: یا محمد مر اصحابک بالحج و الثلج، فالحج رفع الاصوات بالتلبیة و الثلج نحر البدن.
امام على علیه السلام فرمود: جبرئیل بر پیامبر فرود آمد و گفت: اى محمد یارانت را به عج و ثج فرمان ده. عج یعنى فریاد و لبیک برآوردن و ثج یعنى قربانى کردن شتران. (معانى الاخبار ص 224)
4- حج اکبر و اصغر
عن معاویة بن عمار، قال:
سئلت ابا عبدالله علیه السلام عن یوم الحج الاکبر فقال: هو یوم النحر و الاصغر العمرة.
معاویة بن عمار گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم روز حج اکبر چه روزى است؟ حضرت فرمود: روز حج اکبر روز عید قربان است و حج اصغر عمره است. (معانى الاخبار ص 295 )
5- آثار حج
عن الرضا علیه السلام قال:
ما رایتشیئا اسرع غنا و لا انفى للفقر من ادمان الحج
از امام رضا علیه السلام نقل شده که فرمود: هیچ چیزى را بیشتر از حج مداوم، در بىنیازى و فقر زدائى مؤثر ندیدم. (بحار الانوار، ج 74، ص 318 )
6- مرگ در راه حج
عن ابى عبدالله علیه السلام قال:
من مات فى طریق مکة ذاهبا اوجائیا امن من الفزغ الاکبر یوم القیامة.
امام صادق علیه السلام فرمود: هرکس در راه رفت و برگشت مکه بمیرد از اندوه بزرگ روز قیامت ایمن خواهد بود.
(ملاذ الاخیار ج 2237)
7- حرمت مهمانان خدا
عن ابى عبدالله علیه السلام قال:
الحاج و المعتمر وفدالله ان سالوه اعطاهم و ان دعؤه اجابهم و ان شفعوا شفعهم و ان سکتوا ابتداهم و یعوضون بالدرهم الف الف درهم
امام صادق علیه السلام فرمود: حاجى و عمرهگزار مهمان خدایند. اگر چیزى بخواهند به ایشان دهد. اگر او را بخوانند، پاسخ مىگوید. اگر شفاعت کنند. شفاعت ایشان را مىپذیرد، اگر سکوت کنند، با آنان آغاز سخن مىکند و در برابر هر درهمى که خرج کردهاند، یک میلیون درهم به آنان مىپردازد. (ملاذ الاخبار ج 2267)
8- آمادگى براى احرام
عن حماد بن عیسى قال:
سئلت ابا عبدالله علیه السلام عن التهیؤء اللاحرام، فقال تقلیم الاظفار و اخذ الشارب و حلق العانة.
حماد بن عیسى گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم. براى احرام چگونه باید آماده شد؟
فرمود: با گرفتن ناخنها، کوتاه کردن شارب و تراشیدن موى بالاى شرمگاه. (ملاذ الاخیار، ج 3087)
9- نظر به کعبه
عن الباقر علیه السلام من نظر الى الکعبة لم یزل یکتب له حسنة و یمحى عنه سیئة حتى یصرف بصره عنها.
امام باقر -علیه السلام- فرمود: هر کس به کعبه نگاه کند. تا وقتى به آن مىنگرد مدام کار نیک برایش نوشته مىشود و گناهش پاک مىشود تا وقتى دیده از آن برگرداند. (بحار الانوار ج 6596)
10- نتیجه حج
عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:
الحجحجان، حج لله و حج للناس، فمن حج لله کان ثوابه على الله و الجنه و من حج للناس کان ثوابه على الناس یوم القیامة.
امام صادق -علیه السلام- فرمود:
حج دوگونه است: حجى براى خدا و حجى براى خلق، هر کس براى خدا حج گزارد، پاداشش آنست که خدا که وى را به بهشت درآورد و هر کس براى مردم حج گزارد، پاداش وى روز قیامتبرعهده مردم خواهد بود. (بحار الانوار ج 96 24 )
11- روزه ایام تشریق در منى
سئل الصادق علیه السلام لم کره الصیام فى ایام التشریق؟ فقال:
لان القوم زوار الله و هم فى ضیافته و لا ینبغى للضیف ان یصوم عند من زاره و اضافه.
از امام صادق -علیه السلام- سئوال شد:
چرا روزه ایام تشریق «11 - 12 - 13 ذى حجة» نامطلوب است. حضرت فرمود: زیرا مردم، زائران خدا و مهمان وى هستند. و شایسته نیست که مهمان در نزد میزبان و کسى که به دیدارش رفته روزه بگیرد. (بحار الانوار ج 96 34 )
12- حج یا جهاد
عن الصادق -علیه السلام- انه قال:
ما سبیل من سبیل الله افضل من الحج الا رجل یخرج بسیفه فیجاهد فى سبیل الله حتى یستشهد.
امام صادق -علیه السلام- فرمود:
هیچ راهى از راههاى خدا برتر از حج نیست مگر اینکه مردى شمشیر بردارد و در راه خدا جهاد کند تا شهید گردد.
(بحار الانوار ج 96 49 )
13- ثواب طواف
عن النبى صلى الله علیه و اله و سلم انه قال:
من طاف بهذا البیت اسبوعا و احسن صلاة رکعتیه غفرله.
پیامبر اکرم -صلى الله علیه و آله- فرمود:
هرکس هفتبار به دور این خانه طواف کند و دو رکعت نماز طواف را بخوبى انجام دهد. گناهش آمرزیده شود.
(بحارالانوار ج 96 49 )
14- حج و تجدید میثاق
قال ابو جعفر علیه السلام والحجر کالمیثاق و استلامه کالبیعة و کان اذا استلمه قال:
اللهم امانتى ادیتها و میثاقى تعاهدته لیشهدلى عندک بالبلاغ.
امام باقر -علیه السلام- فرمود:
حجرالاسود مثل یک پیمان است و دست کشیدن بر آن چون بیعت [با خدا] است وقتى حضرت دستبر حجرالاسود می کشید مىفرمود: خدایا! امانتم را ادا کردم. میثاق خود را تجدید کردم، تو گواه باش که من وظیفهام را بپایان رساند.
(بحار الانوار ج96 48 )
15- اهمیت حج
عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:
لایزال الدین قائما ما قامت الکعبة.
اما صادق -علیه السلام- فرمود:
تا کعبه برپاست، دین برپاست. (بحار الانوار ج 96 57 )
16- فلسفه نام کعبه
عن ابى جعفر -علیه السلام- قال:
قلت له: لم سمى البیت العتیق؟ قال: لانه حر عتیق من الناس و لم یملکه، احد.
از امام باقر -علیه السلام- سؤال شد، چرا کعبه را بیت العتیق نامیدهاند؟
فرمود: زیرا این خانه آزاد است و رها شده و در ملکیت هیچ کس درنیامده است. (بحارالانوار ج 96 59 )
17- مثلث مقدس
عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال:
ان الله عزوجل حرمات ثلاث لیس مثلهن شىء کتابه و هو حکمه و نوره
و بیته الذى جعله قبلة للناس لایقبل من احد توجها الى غیره و عترة نبیکم.
امام صادق -علیه السلام- فرمود:
خداى عزوجل سه ناموس محترم و مقدس دارد که هیچ چیز به حرمت آن نرسد.
کتابش که فرمان او و نور اوست وخانهاش که آنرا قبله مردم قرار داده و توجه به جایى غیر آن از هیچکس پذیرفته نیست وعترت پیامبر شما. (بحار الانوار ج96 60 )
18- نذر کعبه
عن على -علیه السلام- قال:
لو کان لى وادیان یسیلان ذهبا و فضة ما اهدیت الى الکعبة شیئا لانه یصیر الى الحجبة دون المساکین.
امام على -علیه السلام- فرمود:
اگر دو رودخانه مواج از طلا و نقره داشته باشم هیچ چیز به کعبه اهدا نخواهم کرد، زیرا به پردهداران «ناشایست» مىرسد نه به مساکین و مستمندان. (بحارالانوار ج 96 67 )
19- امنیت حرم
عن عبدالله بن سنان، عن ابى عبدالله -علیه السلام- قال قلت:
ارایت قوله «و من دخله کان امنا» (3) البیت عنى اوالحرم؟ قال:
من دخل الحرم من الناس مستجیرا به فهو امن و من دخل البیت من المؤمنین مستجیرا به فهو امن من سخط الله و من دخل الحرم من الوحش و السباع و الطیر فهو امن من ان یهاج او یؤذى حتى یخرج من الحرم.
عبدالله بن سنان گوید به امام صادق -علیه السلام- گفتم:
بفرمایید منظور از آیه «و من دخله کان امنا» چیست؟ کعبه مورد نظر استیا حرم؟ فرمود: هر کس از مردم به حرم پناه آورد در امان است. هرکس از مؤمنین بر حرم پناه آورد از خشم خدا در امان است و هر حیوان وحشى و درنده و پرندهاى که داخل حرم شود. در امان است از ارعاب و اذیت تا از آن بیرون رود. (بحار الانوار ج 96 74 )
20- چهار شهر برگزیده
قال رسول الله صلى الله علیه و آله ان الله اختار من البلدان اربعة فقال عزوجل: و التین والزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین. و التین المدینة و الزیتون بیت المقدس و طور سینین الکوفة و هذا البلد الامین مکة.
رسول خدا -صلى الله علیه و آله- فرمود:
خداوند از شهرهاى چهار شهر برگزیده است و فرموده: والتین و الزیتون و طور سینین و هذا البلد الامین. منظور از تین مدینه و منظور از زیتون بیت المقدس است و مقصود از طور سینین کوفه و مقصود از این شهر امن، مکه معظمه است.
(بحار الانوار ج 96 77 )
کتاب: چهل حدیث
منبع:tebyan.net