جشن تکلیف چیست؟ (قسمت دوم)

خوب است با مطالعه زندگى بزرگان و انسانهاى وارسته، فضیلتهاى اخلاقى را در خودمان ایجاد کنیم و زشتیها را از دل و از رفتار خویش، دور سازیم.

رذیلت ها:

صفات زشت و ناپسندى که در قرآن و احادیث از آنها نکوهش شده است، بسیار است. اینجا به بعضى از آنها اشاره مى شود:

ظلم (رعایت نکردن حق دیگران و ستم به آنها)

بداخلاقى (رفتار تند با دیگران)

خودپسندى (خود را بى نقص دانستن و عیب خود را ندیدن)

تکبّر (خود را بزرگتر و برتر از دیگران دانستن و بى اعتنایى به مردم)

حسد (از نعمت و خوشى دیگران رنج بردن و خواهان از بین رفتن آن شدن)

بخل (آنجا که باید پول خرج کرد و کمک نمود، خرج نکردن)

خشم (عصبانى شدن و کنترل خود را از دست دادن)

فضیلت ها:

بعضى از اوصاف خوب و شایسته که مایه افتخار و ارزش انسان است، عبارت است از:

انصاف (با عدالت رفتار کردن، آنچه براى خود نمى پسندیم براى دیگران هم نپسندیم)

ایثار (به خاطر دیگران از حق خود گذشتن، دیگران را بر خود مقدم داشتن بدى دیگران را با خوبى و نیکى پاداش دادن)

صبر (مقاومت در مقابل سختیها، مصیبتها و حوادث ناگوار)

محبّت (دیگران را دوست داشتن و به دیگران دوستى کردن و علاقه نشان دادن)

قناعت (به کم راضى بودن، اسراف نکردن)

مهمان نوازى (احترام به مهمان و پذیرایى شایسته از او)

امانت دارى (اموال و وسایل دیگران را حفظ کردن و به صاحبانش دادن)

نیکى به همسایه

احترام به پدر و مادر

صله رحم (سرکشى به خویشاوندان و احوالپرسى و رفت و آمد با بستگان)

بردبارى و حلم (در مقابل حرفها و رفتارهاى ناپسند دیگران عصبانى نشدن)

شجاعت و بى باکى در مقابل دشمن

خوش اخلاقى و برخورد خوب با دیگران

تواضع با مردم

خیرخواهى و کمک به دیگران

صفات نیکو زیاد است. پیامبر اکرم «ص» مبعوث شد تا انسانها را به این صفات شایسته که به آنها «مکارم اخلاق» هم مى گویند، آراسته کند. از سخنان آن حضرت است که:

«بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَکارِمِ الاَْخْلاقِ»

برانگیخته شدم تا اخلاق خوب و والا را کامل کنم.

خود پیامبر خدا «ص» و خاندان پاک او، نمونه کامل فضایل اخلاقى بودند و صفات شایسته در همه رفتار و زندگى پیامبر و امامان و حضرت زهرا «ع» و حضرت زینب «ع» وجود داشت. باید سعى کنیم در اخلاق و رفتار خوب، مثل آنان باشیم و از آنان سرمشق بگیریم.

3 ـ دانستنیهاى عملى

مقصود از دانستنیهاى عملى، چیزهایى است که براى هر انسان مکلّف یا کسى که به سنّ تکلیف نزدیک مى شود، لازم است آنها را بداند و آشنا باشد که به فرمان خداوند، چه کارهایى را «باید بکند» و چه کارهایى را «نباید بکند».

قبل از بیانِ این دانستنیها به یک موضوع مهمّ اشاره مى کنیم و آن عبارت است از «تقلید».

تقلید یعنى اینکه یک مسلمان در برنامه هاى عملى زندگى و احکام شرعى از یک «مجتهد» پیروى کند.

همانطور که در هر موضوعى مثلا درمان بیمارى یا تعمیر وسایل خانه یا دوختن لباس یا یادگرفتن یک زبان یا صنعت، انسان به کارشناس و متخصّص مراجعه مى کند،

در احکام دین هم به متخصّص رجوع کند.

به کسى که در مسائل دینى و احکام شرعى متخصّص باشد، «مجتهد» و «فقیه» گفته مى شود و عمل کردن به نظر مجتهد را «تقلید» مى گویند.

امام صادق «ع» فرموده است:

«از فقیهان و مجتهدانى تقلید کنید که خویشتن دار ومخالف هواى نفس و مطیع فرمان خدا باشند.»

مجموعه دانستنیهاى عملى که به نام «واجبات» و «محرّمات» نامیده مى شوند، بسیار است، امّا در اینجا به برخى از آنها اشاره مى کنیم.

توضیح بیشتر تکالیف دینى را مى توانید با مراجعه به «توضیح المسائل» بیاموزید.

در رساله هاى احکام، نظر و فتواى مجتهدى را که از او تقلید مى کنید، نوشته اند.

واجبات:

نماز (از مهمترین تکلیفها و ستون دین است و نباید آن را ترک کرد)

روزه (که در ماه رمضان، طبق برنامه خاصى از خوردن و آشامیدن پرهیز مى کنند)

خمس و زکات (نوعى پرداخت مال که شرایط خاصى دارد و در رساله ها بیان شده است)

حج (زیارت خانه خدا در مکّه، براى آنان که از نظر مالى و بدنى توانایى داشته باشند)

جهاد (مبارزه با دشمنان خدا و دفاع از اسلام و کشور اسلامى)

امر به معروف و نهى از منکر (یعنى وادار کردن دیگران به کارهاى خوب و واجب و جلوگیرى و نهى از کارهاى ناپسند و حرام، که این هم مثل نماز و روزه، وظیفه همگان است)

تولّى و تبرّى (یعنى دوستى کردن با دوستان خدا و دشمنى کردن با دشمنان خدا)

به این واجبات، «فروع دین» مى گویند و در کیفیت انجام دادن آنها باید طبق نظر مجتهدى که از او تقلید مى کنیم، رفتار کنیم.

محرّمات:

آنچه در اسلام «حرام» و ممنوع است، یک مکلّف باید از آنها اجتناب و دورى کند. گناهان هم زیاد است. بعضى کوچک است (گناهان صغیره) و برخى بزرگ است که مجازاتِ آنها هم سخت تر است (گناهان کبیره).

برخى از گناهان از این قرار است:

آزار پدر و مادر

دروغگویى و قسم دروغ خوردن

غیبت (پشت سر دیگران حرف زدن و عیب آنها را فاش کردن)

سخن چینى (نقل حرفهاى این و آن به یکدیگر و ایجاد اختلاف و دشمنى)

استهزاء (مسخره کردن دیگران، چه با حرف و زبان، چه با اشاره و حرکات)

اسراف (ولخرجى و هدر دادن نعمتهاى خدا و ریخت و پاش در خوردنیها و آشامیدنیها و پوشیدنیها و ...)

بى نمازى (نخواندن نماز و سهل انگارى در انجام این وظیفه مهمّ)

تهمت (به دیگران نسبتهاى ناروا دادن و گفتن کارهاى بدى که انجام نداده اند)

بى حجابى (خود را از نامحرم نپوشاندن و ارتباطهاى حرام با نامحرم داشتن)

سرگرمى به لهو و لعب (کارهاى بیهوده و زیان آور، از جمله سرگرمى به عسکهاى مبتذل و موسیقى که وقت را هدر مى دهد و فکر را خراب مى کند)

قماربازى (بُرد و باخت با وسایل مخصوص قمار)

دزدى (پول و وسایل دیگران را دزدیدن)

خیانت

و گناهان دیگرى مثل: خوردن مُردار و خون و گوشتِ خوک، شراب خوردن، استعمال مواد مخدّر، دروغ

بستن به خدا و پیغمبر، فرار از جبهه جنگ، فاش کردن اسرار، خوردن مال یتیم، پیمان شکنى، کمک به ظالم.

مسلمان واقعى کسى است که از دستورهاى خدا کاملا پیروى کند و با نافرمانى در مقابل پروردگار، خود را گنهکار و اهل دوزخ نسازد.

گناه هر چه کوچک باشد، ولى چون نسبت به خداى بزرگ است، بزرگ به حساب مى آید.

توبـه

اگر خداى نکرده کسى اشتباه کرد و فریب شیطان را خورد و مرتکب یکى از گناهان شد یا وظایف واجب را انجام نداد، به چنین کسى «گناهکار» گفته مى شود. خوشبختانه خداى مهربان، راهِ خوب شدن را به روى انسانها باز گذاشته و از گناهکاران خواسته است که «توبه» کنند.

توبه، یعنى پشیمان شدن از گناه و کار زشتى که انسان انجام داده است و تصمیم گرفتن براى آنکه دیگر آن کار را انجام ندهد و گفتنِ «اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبّى وَأتُوبُ اِلَیْه».

خودِ توبه، از واجبات است و نباید آن را به تأخیر انداخت. در اوّلین فرصت، انسان باید از خطاى خود پشیمان شود و توبه کند. خداوند هم قول داده است هر کس که جدّى و از ته قلب توبه کند و از گناه دست بکشد، توبه او را بپذیرد و گناهان او را عفو کند.

خداوند، توبه کنندگان را دوست دارد. پس نباید از رحمت خداوند مأیوس بود. ادامه گناه، خودش گناه بزرگى است.

از خدا بخواهیم که گناه ما را بیامرزد و توفیق دهد که هرگز از دستورهاى او نافرمانى نکنیم.

منبع:hadj.ir