در ابتدا اجازه دهید شما را با معنای عبارت تانک اصلی میدان نبرد را آشنا کنیم. تانک اصلی میدان نبرد ترجمه عبارت Main battle tank (به اختصار: MBT) است و منظور از آن تانکی است که از جنگندگان اصلی میدان نبرد است. این تانک مستقیما در میدان نبرد حضور داشته و وظیفه آن شلیک سنگین مستقیم به دشمن است. تانک جنگی و تانک کلی نیز از دیگر نام‌هایی است که برای این‌گونه خودروهای زرهی در نظر گرفته شده است.
تانک اصلی میدان نبرد آلتای ساخت ترکیه
این تانک‌ها به عنوان جایگزینی برای انواع تانک‌ها اعم از تانک سبک، تانک متوسط، تانک سنگین و تانک فرا سنگین طراحی شده اند و چندین دهه است که به عنوان عضو کلیدی و اصلی نیروهای زمینی هر ارتشی حضوری پررنگ دارند. البته به ندرت پیش می‌آید که این تانک‌ها به تنهایی به درگیری با دشمن بپردازند. به صورت استاندارد و ایده آل، تانک‌های اصلی میدان نبرد با پشتیبانی دیگر نیروهای خودی همچون خودورهای رزمی پیاده نظام (IFV) پیشروی کرده و با دشمن درگیر می‌شوند.
تانک اصلی میدان نبرد آپلوت-ام ساخت اوکراین
حال با مفهوم تانک اصلی میدان نبرد آشنا شدیم، اجازه دهید به تاثیر سرعت بالا در این خوردهای زرهی نیز اشاره‌ای داشته باشیم. سرعت بالا ضمن آن‌که موجب افزایش سرعت پیشروی و حرکت تانک میشود، بر افزایش بقاپذیری آن نیز موثر است و از ویژگی‌های مثبت یک خودروی زرهی محسوب میشود. البته این نکته را بیافزایم که سرعت ملاک اصلی برای برتر شمردن یک تانک نیست. رده بندی این هیولاهای زرهی بر اساس سرعت به شرح زیر است:
جایگاه اول: M1 آبرامز (Abrams)
آبرامز تانک اصلی میدان نبرد ارتش ایالات متحده آمریکا و شش کشور دیگر است که توسط صنایع دفاعی کرایسر (Chrysler) طراحی و تولید می‌شد، اما امروزه تولید آن برعهده بخش تولید جنگ افزارهای زمینی کمپانی هوافضا، دفاعی و امنیتی آمریکایی جنرال داینامیکس (General Dynamics) است. این تانک از سال 1980 وارد خدمت در ارتش آمریکا و در حال حاضر به عنوان تنها تانک عملیاتی در ارتش این کشور مشغول خدمت است. مدل اولیه تانک M1 نام داشت و جدیدترین مدل آن نیز با نام M1A2 SEPv3 شناخته میشود.
آبرامز دارای یک موتور توربین گازی (مشابه موتور جت) چندگانه سوز است که از انوع گوناگونی سوخت استفاده می‌کند. این موتور ضمن داشتن وزن کم و ابعادی کوچک، اعتمادپذیری و قدرت تولیدی بسیار بالایی دارد. به صورت کلی توربین گازی این تانک یک مزیت و برتری نسبت به دیگر مدل‌های تانک اصلی میدان نبرد برای آبرامز فراهم می‌کند که اشاره به آن خود نیازمندی نوشتاری جدا است و در این نوشتار جایی ندارد.
پیشران قدرتمند آبرامز بدون واحد افزایش قدرت کمکی، خود بیش از 1500 اسب بخار قدرت دارد که در کنار یک سیستم انتقال قدرت بسیار بهینه و مناسب، سبب شده‌اند آبرامز بتواند با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت حرکت کند! البته به دلیل حفظ امنیت و خطری که این غول 68 تنی با این سرعت می‌تواند داشته باشد، سرعت تانک را به 70 کیلومتر بر ساعت محدود کرده‌اند. ناگفته نماند آبرامز سنگین‌ترین تانک عملیاتی دنیا نیز است؛ وزن این تانک در آخرین مدل‌های خود، بسته به تجهیزات و زره‌های مضاعفی که روی آن نصب شود به 71.2 تن نیز می‌رسد. این تانک همچنین دارای زره چابهام (Chobham) تقویت شده است که به عقده بسیاری از کارشناسان برترین زره تانک است.
جایگاه دوم: T-14
T-14 آخرین تانک اصلی میدان نبرد طراحی و ساخته شده بدست فدراسون روسیه و اولین تانکی است که این کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی طراحی کرده است. این تانک بر اساس بستر زرهی آرماتا ساخته شده است و از این رو به اشتباه آرماتا نیز نام گرفته است. T-14 تانکی بسیار مدرن با قابلیت‌هایی پیشرفته است که ظهور آن سبب بروز نگرانی‌هایی در غرب به ویژه کشورهای اروپایی کوچک شد. از آن‌جا که T-14 تانکی بسیار جوان است، منابع نظامی معتبر اطلاعات بسیار کمی از آن دارند و بیشتر اطلاعات موجود از آن نیز از منابع روسی گرفته شده است. با این حال با استناد به منابع روسی، این تانک 48 تنی دارای بیشینه سرعت 85 کیلومتر بر ساعت است.
جایگاه سوم: تایپ 99
تایپ 99 تانک اصلی میدان نبرد ارتش چین است که نمونه‌های اولیه آن از سال 2001 وارد خدمت در ارتش چین شدند. این تانک بر اساس تانک اصلی میدان نبرد T-72 که بدست اتحاد جماهیر شوروی طراحی و ساخته شده بود طراحی گشت و البته دستخوش بهسازی‌هایی نیز شده است. تایپ 99 یک موتور دیزل 1500 اسب بخاری دارد که این تانک 58 تنی را به بیشینه سرعت 80 کیلومتر بر ساعت می‌رساند. از این روی تایپ 99 در جایگاه سوم سریع‌ترین‌ها قرار می‌گیرد.
جایگاه چهارم: مشترک بین ای‌ام‌ایکس لکلرک (AMX Leclerc) و لیوپارد 2 (Leopard 2)
لکلرک از سال 1993 وارد خدمت در ارتش فرانسه شد و علاوه بر فرانسه، امارات متحده عربی نیز از دارندگان آن است. این تانک 57 تن وزن داشته و یک موتور دیزلی 1500 اسب بخاری دارد که آن را به سرعت 72 کیلومتر بر ساعت می‌رساند. ناگفته نماند لکلرک دارای یک سیستم گلوله‌گذار خودکار بسیار منحصر به فرد است که آهنگ آتش 12 گلوله بر دقیقه را برای تانک فراهم کرده که بیشترین نرخ شلیک در بین تانک‌های اصلی میدان نبرد است.
و اما بزرگ دنیای زرهی یعنی لیوپارد 2 مدل A7 که در همه رده‌بندی‌ها به عنوان برترین تانک اصلی میدان نبرد شناخته شده است، همچون رفیق فرانسوی‌اش در جایگاه چهارم جای گرفته است. لیوپارد 2 شامل خانواده‌ای گسترده از تانک‌های اصلی میدان نبرد است. مدل لیوپارد 2A5 در دهه 1990 میلادی معرفی و در اواخر همان دهه به عنوان برترین تانک اصلی میدان نبرد انتخاب و پس از آن، مدل A6 و درحال حاضر نیز مدل A7 همچنان این جایگاه را نگه داشته که نشان می‌دهد مهندسان آلمانی همچنان هنر خود در ساخت بهترین تانک را حفظ کرده‌اند. لیوپارد 2A7 دارای موتوری دیزلی با قدرت 1500 اسب بخار است که این غول 62.5 تنی را به سرعت 72 کیلومتر بر ساعت می‌رساند.
جایگاه پنجم: مشترک
تایپ 10
تانک K2 بلک پنتر (Black Panther) ساخت کره جنوبی، تایپ 10 هیتومارو ساخت ژاپن، آلتای ساخت ترکیه و تانک اوکراینی T-84 آپلوت-ام و T-80 روسی همگی با سرعت 70 کیلومتر بر ساعت به طور مشترک در جایگاه پنجم قرار می‌گیرند. در بین این تانک‌ها K2 به عنوان پیشرفته ترین تانک دنیا شناخته شده است و قابلیت‌های پیشرفته بسیار بالایی دارد؛ این تانک یک موتور اصلی دیزل 1500 اسب بخاری دارد. تانک تایپ 10 نیز همچون رقیب کره‌ای خود یکی از پیشرفته‌ترین تانک‌های اصلی میدان نبرد است و در زمینه پیشرفته بودن تفاوت چندانی با K2 ندارد و از موتوری 1200 اسب بخاری بهره می‌برد. ژاپنی‌ها در ساخت زره تایپ 10 از فناوری نانو استفاده کرده و زره‌ای سبک در عین حال بسیار قدرتمند برای این تانک ساخته‌اند.
K2
آلتای ترکی نیز با کمک کره جنوبی بر اساس K2 ساخته شده و از این رو باید انتظار محصولی نزدیک به K2 را داشته باشیم. T-84 اوکراینی نیز بر اساس تانک قدرتمند T-80 روی ساخته شده است. این تانک گرچه نسبت به 3 تانک دیگر قدیمی‌تر است، اما یک خوردروی زرهی بسیار چابک، قدرتمند و توانمند است؛ این تانک نیز موتوری 1500 اسب بخاری دارد. T-80 روسی نیز از یکی از بهترین تانک‌های ساخته شده بدست روسیه است و می‌توان آن را T-14 زمان خود دانست!
جایگاه ششم: C1 آریت (Ariete)
آریت تانک اصلی میدان نبرد ایتالیا است که از سال 1995 وارد خدمت در ارتش این کشور شد. C1 از چابک‌ترین تانک‌ها به شمار می‌رود. این ویژگی در کنار سرعت بالای تانک، تاثیر مثبت شگرفی بر بقاپذیری آن در میدان نبرد دارد. آریت 54 تنی به لطف موتور دیزل 1500 اسب بخاری خود، می‌تواند به سرعت 68 کیلومتر بر ساعت دست یابد. ایتالیا از معدود کشورهایی است که تقریبا تمام جنگ افزارهای خود به ویژه خودروهای زرهی همچون تانک را به صورت بومی طراحی کرده و در زمینه تولید جنگ افزار کشوری بسیار پیشرفته و پیشرو است.
جایگاه هفتم: مرکاوا
تانک اصلی میدان نبرد مرکاوا ساخت اسرائیل در پیشرفته‌ترین مدل خود به نام مارک 4، 65 تن وزن داشته و یک موتور دیزلی 1500 اسب بخاری دارد که آن را به سرعت 64 کیلومتر بر ساعت می‌رساند. از ویژگی‌های متمایز این تانک می‌توان به جایگاه موتور آن اشاره کرد. بر خلاف دیگر مدل‌های تانک اصلی میدان نبرد که موتورشان پشت خودور است، موتور مرکاوا در جلوی تانک جاسازی شده است تا بر محافظت تانک برای خدمه افزوده شود؛ چراکه در این حالت علاوه بر زره اصلی تانک و زره‌های مضاعف همچون زره واکنشی انفجاری که میشود روی تانک نصب کرد، موتور نیز در مسیر پرتابه مهاجم قرار دارد و مانعی بین خدمه و پرتابه است.
جایگاه هشتم: مشترک بین T-72 و T-90
T-90
این دو تانک هر دو روسی هستند و می‌توانند به سرعت 60 کیلومتر بر ساعت دست یابند. T-90 در اصل نمونه‌ای بروزرسانی شده از T-72 است و در ابتدا T-72BU نام داشت، اما پس از شکست سنگین و مفتضحانه T-72های عراقی در برابر تانک‌های غربی، روسیه تصمیم به تغییر نام آن گرفت. این دو تانک هر دو در زمان اتحاد جماهیر شوروی طراحی شده به ترتیب تا 44.5 و 48.5 تن وزن دارند که این وزن سبک یک حسن بزرگ برای آن‌ها محسوب میشود؛ چراکه امکان جابه‌جایی این خودروهای زرهی به ویژه توسط هواپیماها آسان‌تر میشود. برای مقایسه بد نیست بدانید هواپیمای ترابری راهبردی اوکراینی آنتونوف An-124 روسلان به عنوان قوی‌ترین هواپیمای ترابری نظامی روسیه، می‌تواند 3 دستگاه T-72/90 با خود حمل کند، اما هواپیمای ترابری راهبردی آمریکایی C-5 گلکسی (Galaxy) به عنوان قوی‌ترین هواپیمای ترابری آمریکا، تنها قادر به حمل دو دستگاه آبرامز است که دلیلی آن وزن بالای آبرامز است.
جایگاه نهم: FV4034 چلنجر 2 (Challenger 2)
چلنجر 2 تانکی انگلیسی است که از سال 1998 وارد خدمت در ارتش بریتانیا شد. علاوه بر بریتانیا، عمان نیز از دیگر دارندگان این تانک است. این تانک 62.5 تن وزن داشته و سنگین‌ترین تانک اصلی میدان نبرد عملیاتی است. موتور دیزلی 1200 اسب بخاری آن می‌تواند خودرو را به سرعت 59 کیلومتر بر ساعت برساند. چلنجر 2 دارای توپی بسیار دقیق و زره‌ای بسیار قدرتمند است. این تانک از زره چابهام بهره می‌برد که مقاومت بسیار بالایی دارد. شاید با خواندن این جمله تعجب کنید، اما در سال 2003 و در جریان حمله به عراق، یک دستگاه چلنجر 2 بریتانیایی هدف 14 راکت ضدتانک RPG از فاصله نزدیک و یک موشک ضد تانک فرانسوی میلان (MILAN)قرار می‌گیرد، اما تنها بخش سیستم ویدیویی تانک خراب شده و خدمه هیچ آسیبی ندیدند. تانک خود موفق به بازگشت به پایگاه شده و 6 ساعت بعد دوباره عملیاتی شده و به میدان نبرد بازمی‌گردد.
مجددا در جریان حمله سال 2003 به عراق، یک فروند چلنجر 2 هدف 70 راکت ضدتانک RPG قرار گرفت، اما آسیبی ندید. خود را درون تانکی تصور کنید که 70 راکت ضدتانک به آن برخورد کند! تصورش نیز وحشتناک است. ناگفته نماند در رده بندی‌های صورت گرفته، چلنجر 2 پس از لیوپارد 2، K2 و آبرامز دارای جایگاه چهارم است. چلنجر 2 قرار است به زودی دستخوش یک بروزرسانی گسترده شود که یکی از موارد آن، نصب موتور 1500 اسب بخاری روی این تانک است. تانک بروزشده با نام چلنجر 2 مگاترون (Megatron) شناخته میشود.