رقص و شلیک‌هوایی در جشن شیربهای عشایر

بله‌بران به نام مراسم باشلُق‌بران میان عشایر ترک قشقایی در روستای تنگ‌ خون بخش بوشکان شهرستان دشتستان شناخته می‌شود. باشلق نام پولی بود که به پدر عروس داده می‌شد و امروزه شیربها نام دارد.

این مراسم که در چادر برگزار می‌شود، در دهه‌های گذشته به دلیل عدم دسترسی عشایر به برق با روشن شدن هوا از صبح آغاز می‌شد و با تاریکی هوا به پایان می‌رسید، در چند سال‌ گذشته این جشن ها از ظهر و پس از خوردن ناهار در خانه‌ی عروس و داماد آغاز می‌شود.

مهمانان با پوشیدن لباس سنتی عشایر راهی خانه‌ی داماد شده و در ورودی خانه مردان با پیاده شدن از خودرو و شلیک هوایی حضور مهمانان عروس را به خانواده‌ی داماد اعلام می‌کنند، این شلیک مانند سلام دو خانواده به یکدیگر است، در سوی دیگر ورودی خانواده‌ی داماد نیز با شلیک هوایی پاسخ میزبان را می‌دهند که نوعی خوشامدگویی و احترام به مهمانان نیز می‌باشد. گاه برای احترام به کسی که می‌رقصد و سلامتی او نیز تیراندازی می‌کنند.

موسیقی مراسم بله‌بران توسط اوستا نواخته می‌شود، در گذشته اجرای موسیقی عروسی برعهده دلاکان ایل بود، آنها در کنار سایر وظایفشان مانند اصلاح سر و صورت نواختن سازهای عروسی و گاه خواندن آواز را بر عهده داشتند. اوستا یا همان استاد از جایگاهی ویژه میان عشایر برخوردار است، اگر خانواده‌ای قصد دعوت از اوستایی خارج از ایل یا روستای خود برای عروسی داشته باشد، باید ابتدا دل اوستای ایل خود را با دادن هدیه یا شیرینی به دست بیاورد.

هَلِی، سحرآوازه و اشرف منگنه از موسیقی‌های رایج در عروسی است، هلی مخصوص رقص زنان، سحرآوازه با آغاز عروسی در صبح و اشرف منگنه برای رقص زنان و مردان باهم نواخته می‌شود.

رقص زنان عشایر بیشتر با نام آهنگ چوپر شناخته می‌شود، زنان عشایر از گذشته تا امروز لباس و آرایش سنتی خود را در مراسم عروسی حفظ کرده‌اند. دامن یا تمّون قِری، پیراهن رویی، چارقد، دستمال سر یا یاغلوق، کلاغی، سنجاق زیرگلویی که بیشتر به عنوان زیور و از جنس طلا استفاده می‌شود و کلاچه که همان کلاه کوچک روی سر است بخش‌های لباس زنان عشایر را تشکیل می‌دهند.

دستمال هفت‌رنگ از ارکان مهم عروسی است، این دستمال هنگام رقص در دست رقصندگان چرخانده می‌شود و به ساز نوازندگان گره و روی چمدان هدیه نیز قرار داده می‌شود. آنها با چرخاندن دستمال‌هایی موسوم به دستمال هفت‌رنگ بر بالای سر که به معنای آزادگی است، رقص را آغاز می‌کنند. رقص مردان جنگ‌نامه نام دارد و که با چوب همراه است. هُو بازی مخصوص مردان در عروسی عشایر است که با دو قطعه چوب بلند و متوسط انجام می‌شود.

مردان در گذشته چوغا یا چوخا و کلاه دوگوشی می‌پوشیدند، امروزه کت و شلوار و لباس‌های مانند آن جایگزین چوخا و کلاه شده است و مردان انگشت‌شماری لباس سنتی می‌پوشند.

پس از پایکوبی و پذیرایی از مهمانان در چادر، چمدان هدیه عروس بر بالای سر به سوی به چادر او برده می‌شود، زنان و مردان با خواندن آوازهای بومی به زبان ترکی چمدان را باز کرده و هدیه‌ها را به مهمانان نشان می‌دهند. مهریه و شیربها در این مراسم تعیین و به خانواده داماد اعلام می‌شود و در پایان در محضر یا خانه‌ی داماد عروس و داماد به عقد یکدیگر درمی‌آیند.

عکاس: امیر علی رزاقی/مهر