روزنامه هفت صبح - علی هادی زاده: تا به حال ارزی را دیده اید که یک واحد آن 14 میلیون تومان فروخته شود؟ شاید فکر کنید اصلا این پول وجود خارجی ندارد ولی اگر نگاهی به بازار ارزهای الکترونیکی بیندازید، متوجه می شوید نه تنها قیمت هایی نظیر این وجود دارد بلکه به راحتی هم خرید و فروش می شود و حتی با آنها می توانید در فروشگاه هایی مثل آمازون و یا از شرکت DELL و یا حتی در داخل ایران نیز کالا بخرید.
ارزهای الکترونیکی آمده اند تا نظام گردش پول را از انحصار بعضی کشورها درآورده و یک نظام فرامرزی ایجاد کنند. نظامی که ارزش هر پول براساس تقاضا زیاد شده و تصمیمات دولت ها و سیاست های مختلف تاثیر خیلی کمی روی آن می گذارد. به تازگی در داخل ایران نیز بازار خرید و فروش این ارزها داغ شده است و سایت ها و فروشگاه های زیادی را خواهید دید که انواع و اقسام این ارزها را معامله می کنند و تحلیل هایی عمیق در مورد آن منتشر می کنند. اگر می خواهید با یک بازار جالب ارزی آشنا شوید، خواندن این مطلب را از دست ندهید.
پول الکترونیکی چیست؟
پول الکترونیکی در اصل شبکه ای است که تحت کنترل هیچ کس نیست. مثلا بیت کوین، یک شکل جدید از پول دیجیتال است با یک تفاوت بزرگ با سایر پول ها، هیچ کس آن را کنترل نمی کند. پول های معمولی به وسیله بانک های مرکزی ایجاد می شوند؛ درواقع بانک های مرکزی تصمیم می گیرند این پول ها وجود داشته باشند تا به وسیله آن از دولت اوراق قرضه خریداری کنند.
بانک ها و شبکه پرداخت آن را به دقت کنترل می کنند تا بتوانند از امتیاز آن بهره مند شوند. آنها دروازه های سیستم مالی هستند. ولی این ارز رمز پایه این رویه را تغییر داده است. پول الکترونیکی یک شبکه پرداخت غیرمتمرکز است؛ یعنی نه یک شخص و نه یک شرکت، روی فرآیند تولید و تغییر قیمت آن هیچ کنترلی ندارند. به جای آن، هر کسی روی شبکه، کنترل پول خود را برعهده دارد و هر کسی می تواند با دانلود نرم افزار رایگان مربوط به پول خود و اجرای آن روی کامپیوتر شخصی اش، روی سیستم مالی کل شبکه تاثیرگذار باشد.
پول های الکترونیکی جسم فیزیکی ندارند و شما نمی توانید آنها را در بانک پس انداز کنید. آنها وجود دارند فقط به این دلیل که شبکه موافق وجود داشتن آنها است و شما صاحب آن هستید، فقط به خاطر اینکه شبکه موافق این است که شما مالک آن باشید. سابقه مالکیت در یک دفتر کل، به نام بلاک چین (blockchain) ثبت می شود و وقتی کسی پولی را برای شخص دیگری ارسال می کند، به شبکه گفته می شود که دفتر کل را به روزرسانی کند و از آدرس شخص فرستنده کم شده و به آدرس شخص گیرنده اضافه می شود.
اگر پول الکترونیکی دارای جسم فیزیکی و قابل لمس نیست، پس چطور از آن نگهداری کنیم؟ درواقع شما از بیت کوین نگهداری نمی کنید، بلکه درواقع شما از سوابق نقل و انتقال آن نگهداری می کنید که آن هم از یک آدرس طولانی و از عدد و حروف تشکیل شده است و به مثابه رمز عبور شما تلقی می شود. شما می توانید این آدرس را در نرم افزار کیف پول الکترونیکی نگهداری کنید یا حتی آن را روی کاغذ پرینت بگیرید.
به خاطر داشته باشید که خود شبکه اطلاعات، اینکه کدام آدرس چه مقدار بیت کوین را در اختیار دارد، در خود ثبت کرده است. شما تنها چیزی که نگهداری می کنید، همان آدرس یا رمز شخصی است که به شما اجازه می دهد به پول خود دسترسی پیدا کنید و یا آن را به شخص دیگری منتقل کنید. البته هر کدام از پول های مجازی قوانین و روش های خاص خود را دارند و چیزی که ما توضیح دادیم بیشتر شبیه سیستم بیت کوین است.
آیا این پول ها قانونی هستند؟
هرکدام از پول های الکترونیکی به خاطر اینکه عمر زیادی ندارند هنوز با مسائل حقوقی زیادی دست به گریبان هستند. در هر کشوری برای هر راز قوانین خاصی وضع شده است. مثلا خود بیت کوین به عنوان یکی از معروف ترین ها هنوز نتوانسته در بعضی کشورها رسمی شود. قانونی بودن یا نبودن بیت کوین یک مسئله بحث برانگیز است؛ بعضی مراجع حقوقی قوانین و مقرراتی در قبال بیت کوین تدوین کرده اند و برای برخی دیگر هم، بیت کوین یک منطقه خاکستری است.
برای مثال، در ژاپن بیت کوین و دیگر پول های مجازی از نظر حقوقی پذیرفته شده و به عنوان یکی از روش های پرداخت مورد استفاده قرار می گیرند اما این در حالی است که بانک مرکزی چین محدودیت هایی در مورد معاملات بیت کوینی قائل شده است. در آمریکا، ایالت های مختلف برخوردهای متفاوتی با آن دارند. اداره مالیات آمریکا (IRS) در تعاریف مالیاتی خود، بیت کوین را یک دارایی می داند، نه پول! با این حال، خزانه داری آمریکا، بیت کوین را یک پول مجازی غیرمتمرکز طبقه بندی می کند.
روسیه در حال وضع قوانین تازه ای است که در آن بیت کوین به رسمیت شناخته می شود و این درحالی است که در گذشته نسبت به آن و دیگر پول های رمزگذاری شده موضع گیری کرده بود. در ایران نیز از یکی دو سال پیش سازمان هایی مثل مرکز ملی فضای مجازی در حال ثبت قوانینی برای استفاده از این ارزها هستند ولی به خاطر اینکه هنوز رواج زیادی در کشور ما ندارد، به نظر می رسد هنوز قانون مشخصی برای آن تدوین نشده است. طبق آخرین خبرها پس از چند جلسه بررسی در زمینه پول مجازی، پیش نویس مقررات حاکم بر استفاده و رواج این پول در کشور با پنج سناریو تعریف شده و یک پیشنهاد نهایی تصویب و آماده ارائه به شورای عالی فضای مجازی شده است.
قیمت شان چقدر است؟
شاید باور نکنید ولی در ایران بیش از 20 نوع مختلف از پول های الکترونیکی فروخته می شود. مثلا یک واحد پرفکت مانی چهار هزار و 40 تومان قیمت دارد. وب مانی قیمتی معادل چهار هزار و 20 تومان دارد. یک عدد بیت کوین کامل حدود 14 میلیون و 200 هزار تومان قیمت دارد. البته لازم نیست همیشه یک بیت کوین کامل بخرید و می توانید مقداری از آن مثل 0.3 را خریداری کنید. بیت کوین یک واحد کوچکتر هم دارد که به آن لایت کوین گفته می شود. ارزش یک لایت کوین 208 هزار تومان است. لایت کوین را هم می توانید به صورت بخشی بخرید.
دوژکوین یک ارز جدید است و اکنون هر هزار عدد آن حدود 9 هزار تومان قیمت دارد. ارز پاییر چهار هزار و 95 تومان قیمت داشته و اوکی پی حدود چهار هزار و 250 تومان عرضه می شود. از دیگر ارزهای گران قیمت می توان به اتریوم اشاره کرد. یک عدد اتریوم یک میلیون و 188 هزار تومان قیمت دارد. داش کوین هم گران بوده و حدود 868 هزار تومان قیمت دارد. قیمت ارزهای الکترونیکی با توجه به تقاضا و البته میزان موجودی آنها زیاد و کم می شود. مثلا بیت کوین در ابتدای عرضه خود در سال 2009 خیلی ارزشی نداشت، ولی به خاطر افزایش تقاضا برای آن اکنون تا چندصد دلار معامله می شود. البته این نکته را هم باید بدانید که بعد از آن قیمت این ارز ناگهان افت کرد.
آیا می توان روی آن سرمایه گذاری کرد و به سود رسید؟
جواب این سوال مانند جواب دادن به سرمایه گذاری روی هر واحد پولی است. تاریخ پر است از ارزهایی که ورشکست شدند و دیگر استفاده ای از آنها نمی شود. مثلا مارک آلمان در دوران جمهوری ویمار و اخیرا نیز دلار زیمبابوه. اگرچه شکست ارزهای قبلی معمولا به دلیل تورم زیاد بود که غیرممکن است برای ارزی مثل بیت کوین اتفاق بیفتد، ولی همواره احتمال شکست ای فنی، ارزهای رقیب، مسائل سیاسی و از قبیل آن وجود دارد.
یک قاعده سرانگشتی ساده می گوید که هیچ ارزی را نباید مطلقا ایمن از ورشکستگی یا شرایط دشوار دانست. بیت کوین طی سال ها پس از آغاز به کارش، ثابت کرده که قابل اعتماد است و پتانسیل زیادی برای رشد دارد. اما هیچ کس در آن موقعیت نیست که بتواند آینده بیت کوین را پیش بینی کند. اکنون این ارز نوسان دارد ولی تاکنون سود خوبی به سرمایه گذاران خود رسانده است.
با این پول چیزی می توان خرید؟
بله. با پولی مثل بیت کوین تقریبا می توانید هر چیزی که با پول عادی می خرید را تهیه کنید. اول این را بگوییم که حتی فروشگاهی مثل آمازون نیز از خرید و فروش با پول های مجازی معتبر پشتیبانی می کند. همچنین شرکت های بزرگی مثل DELL و یا STEAM هم از آن پشتیبانی می کنند. به علاوه مکان های زیادی برای تبدیل این پول به ارز دیگر وجود دارد و شما می توانید هر موقع که خواستید ارز مجازی خود را به مثلا دلار و یا هر ارز دیگر تبدیل کنید. حتی در ایران نیز فروشگاه های مختلفی وجود دارند که محصولات خود را با ارز مجازی می فروشند.
در فروشگاه هایی مثل دیجی کالا که پر از اجناس مختلف هستند، به خاطر کاربران کم این ارز کمتر دیده شده است.
نکته جالب اینجاست که فروشگاه ها از همه نهادهای مربوط به تجارت الکترونیک مجوز گرفته اند و به نظر می رسد این ارز در کشور پذیرفته شده. البته هنوز خرید و فروش با این ارزها در کل اینترنت فراگیر نشده و راه زیادی تا جهانی شدن در پیش دارد. ولی رشد آن صعودی بوده و احتمال دارد تا چند سال آینده اسم آن زیاد به گوشمان بخورد.