ساحل‌نشینی در کویر

دریای شن اوباری، یک منطقه وسیع از تپه های شنی در منطقه فضان، در جنوب غربی کشور لیبی است. اما بد نیست بدانید که حدود ۲۰۰ هزار سال پیش، این منطقه کاملا حاصلخیز و بارور بود و رودهای متعددی در آن جریان داشته و باران به طور مرتب می باریده است.

این رودها، همگی به دریاچه بزرگی به وسعت کشور چک می ریختند. دریاچه یاد شده، مگافضان نام داشت. این دریاچه در زمان اوج خود به وسعت ۱۲۰ هزار کیلومتر مربع می رسید. اما دست سرنوشت خواب دیگری برای آن دیده بود. به تدریج بارش باران کم شده و رودها خشک شدند و دریاچه کوچک و کوچک‌تر شد. دست آخر، در یک بازه زمانی بین ۳ تا ۵ هزار سال، بخش گسترده ای از آن به صحرا تبدیل شد. تقریبا همه آب های دریاچه تبخیر شده و به آسمان رفت.

البته، مگافضان در برابر تابش خورشید و بی‌رحمی زمین همچنان دوام آورده و هر چند کوچک، اما باریکه های از وجود خود را حفظ کرد.

امروزه، این آب باریکه ها در میان تپه های شنی، چشم‌اندازهای فوق‌العاده زیبایی در منطقه ساخته اند. گفته می شود حدودا ۲۰ دریاچه‌ی کوچک در دریای شن اوباری وجود دارد که در میان این حجم گسترده از ماسه و شن های طلایی، حکم طلا را دارند.

زیباترین مناظر را دریاچه های Gaberoun و ام الماء (مادر آب ها) ساخته اند. آن ها در نزدیکی ویرانه روستاهای قدیمی واقع شده اند و هر ساله گردشگران متعددی از آن جا دیدن می کنند.

در ساحل این دریاچه ها، چادرهای ساده ای برای اسکان گردشگران در نظر گرفته شده و سوغاتی های محلی نیز فروخته می شوند. دریاچه دیگری به نام ام الحسان نیز از دیگر مناطق زیبای این بیایان به شمار می رود.

آب های اوباری بسیار شور هستند. دلیلش هم این است که بخش وسیعی از آب آن ها تبخیر شده و هیچ آب تازه دیگری واردشان نشده است. در نتیجه، مواد معدنی موجود در آب ها، غلیظ و چگال شده اند. برخی از این آب ها تا ۵ برابر شورتر از آب دریا هستند. بعضی دیگر نیز به دلیل وجود جلبک های مقاوم در برابر آب، به رنگ قرمز تغییر رنگ داده اند.

همچنین لازم است اشاره کنیم که این دریاچه ها عمق چندانی ندارند و بین ۷ تا ۳۲ متر متغیر هستند. به همین خاطر، احتمال خشک شدن تعدادی از آن ها در زمانی نه چندان دور زیاد است. آب های زیرزمینی که زیر این کویر قرار دارند بسیار محدود هستند و ده ها هزار سال پیش در این مناطق ته نشین شده اند. بعلاوه، به دلیل مصرف انسان ها از ذخایر آب زیرزمینی، این منابع رو به خشکی می روند.

البته، حدود ۳۰ سال پیش دولت لیبی پروژه جاه‌طلبانه ای موسوم به «بزرگ ترین رودخانه مصنوعی جهان» را آغاز کرد تا از طریق آن، به واسطه لوله های زیرزمینی، آب را از چاه های زمین به فضان برساند. اما این طرح هم در عرض ۵۰ تا ۱۰۰ سال بعد خشک خواهد شد.