برای اینکه انسان، استعدادهایی را که در اطرافیان وجود دارد، شکوفا سازد، باید از نیرویی جهت پیشبرد اهدافش بهره ببرد که همان قدرشناسی و تشویق است. در بعد تربیتی دانش آموزان یک مفهوم به نام «تحسین و تشویق» بیشتر از مفاهیم دیگر خودنمایی می کند و کاربرد فراوان دارد.
همواره دانش آموزان، مخصوصاً کودکان از تشویق کردن خوش شان می آید و باید به این نکته توجه کنیم که تحسین کردن در مقایسه با تنبیه و تحقیر اثرات بهتری به بار می آورد. ما معمولاً به رفتارهای اشتباه دانش آموزان بیشتر توجه می کنیم و به آن دامن می زنیم، بدون اینکه رفتارهای خوب آنان را تقویت بخشیم و تشویق کنیم.
دانش آموزان وقتی در حالت عادی با هم هستند، اگر رفتارشان را نظاره کنیم با یکدیگر رفتار خوبی دارند و کسی نیست آن لحظه آنها را تشویق و به ادامه رفتار خوب ترغیب کند، ولی اگر برخوردی بین آنان پیش آید، وارد دعوای آنان شده و شروع به امر و نهی یا در واقع تنبیه می کنیم و این ضعیف ترین شیوه برخورد است و ما باید به رفتارهای آنان قبل از کشمکش توجه می کردیم و این ما هستیم که با بی توجهی، رفتارهای غلط را کاهش یا افزایش می دهیم.
● استفاده از تحسین ویژه
برای اینکه از تحسین هایی که انجام می دهیم، پاسخ مثبت دریافت کنیم، باید تحسین ها را نسبت به اخلاقیات و رفتار آنها انجام داد و نسبت به آنها شناخت پیدا کرد.تحسین و تشویق دانش آموزانی که در دوره ابتدایی تحصیل می کنند با دانش آموزان دوره متوسطه تفاوت دارد و باید به سن آنها توجه کرد، به عنوان مثال دانش آموزان ابتدایی، تشویق مستقیم را بیشتر دوست دارند ولی افراد بزرگ تر، تشویق غیرمستقیم و همراه با شوخی را بیشتر ترجیح می دهند و می پسندند.
اگر آزمونی از دانش آموز گرفته می شود و نمره خوبی به دست نیاورد، نباید سریع او را توبیخ کرد و تمام کارهایش را زیر سوال برد. می توان به پیشرفت کوچک او اشاره و همان را تحسین کرد و با این عمل و به یاد آوردن آن، ذهن دانش آموز را به آن پیشرفت سوق داده و یادآوری اینکه او می تواند و باید تلاش کند.
باید در به کار بردن الفاظ، دقت فراوان کرد، زیرا دانش آموزان آنها را با رفتارشان تطبیق می دهند و در صورت همراهی با رفتار می توانند با رفتارهای خویش ارتباط دهند، به عنوان مثال اگر بگویید «چه دانش آموز و دختر یا پسر خوبی» این جمله بدین معناست که خوب بودن در تمام اوقات است و این انتظار غیرممکن است و به جای آن می توانید از جمله «من از این رفتار شما با دوستت خوشم آمد» استفاده کنید.
به طورکلی چند اصل را برای تحسین و تمجید سازنده عنوان می کنند؛
۱- رفتارهای خوب دانش آموزان را باید تحسین کنیم و با کلمات ناشایست آنان را خطاب نکنیم.
۲- نباید سعی کرد شخصیت دانش آموزان را عوض کرد که به مراتب سخت است. باید سعی کرد رفتار آنان را مورد دقت قرار داد و در تغییر رفتارشان کوشید.
۳- بهتر است رفتارهای خاصی را مشخص کرده و روی آنها تاکید کنیم و تحسین لازم بر آن رفتارهای خاص انجام شود.
۴- هرچه تحسین، اختصاصی تر شود، تاثیر آن بیشتر خواهد بود، زیرا فرد درست بودن کارش را بهتر درک کرده و آن کار را به مراتب بیشتر انجام می دهد، به عنوان مثال اگر بگویید؛ از اینکه تکالیف ات را به این خوبی انجام دادی، خیلی مرا خوشحال کردی، ممنونم.
۵- در تحسین کردن نباید از کلمات تکراری استفاده کرد، زیرا دانش آموزان زود خسته می شوند و این موضوع بی اثر می شود.
۶- سعی و تلاشی که یک فرد انجام می دهد، مورد تشویق قرار گیرد، نه نتیجه آن. انسان ها نیاز دارند صرف نظر از آنچه می توانند انجام دهند مورد تایید و پذیرش قرار گیرند.
۷- دانش آموزان با صراحت و بدون اما، مورد تحسین قرار گیرند.
۸- تعریف باید واقعی باشد و دروغین نباشد چراکه فرد را بی اعتماد خواهد کرد.
۹- تحسین باید بدون وقفه انجام شود و فاصله ایجاد نشود و مخصوصاً در دوره ابتدایی که نباید آنها را در انتظار گذاشت.
۱۰- بعضی مواقع بهتر است تحسین به صورت لمسی صورت گیرد، مثلاً با آغوش گرفتن و حتی بوسیدن.
به طور کلی برای اینکه بتوانیم دانش آموز را به درس علاقه مند کنیم، می توانیم از روش «تحسین کردن» استفاده کنیم اما نباید آن را محور اصلی قرار داده و خواسته های دیگر او را نادیده بگیریم. باید نیازهای عاطفی او را نیز در نظر گرفت.
بنابراین محور اصلی، ارضای نیازهای عاطفی است و اگر بخواهیم به اهداف مان سریع تر برسیم راه آن از طریق ارضای نیازهای عاطفی و ایجاد روابط صمیمی با دانش آموز است و آن از طریق تحسین کردن، برآورده می شود و می توان با او رابطه نزدیک برقرار کرد.