ساخت اهرام مصر : بیشتر فراعنۀ سلسله های سوم و چهارم مصر در کنار لشکرکشی های پرکشتار و رعب انگیزشان، به عمران و آبادانی مصر نیز پرداخته اند.هنر معماری پررمز و راز مصریان مربوط و متعلق به همین دوره است. در زمرۀ کارهای مهم ساختمانی فراعنۀ این دو سلسله ساختن اهرام مصر است.با مطالعات گسترده ای که بعدها روی بناهای شگفت انگیز اهرام مصر صورت گرفت، یونانیان این اهرام مصر را در فهرست عجایب هفتگانۀ جهان قرار داده اند.اهرام مصر مقابر عظیم و قول آسای پادشاهان (فراعنه) است که از تخته سنگ های عظیم ساخته شده است.
بزرگترین هرم از این مجموعه اهرام سه گانه در نزدیکی روستای غزه در ناحیۀ ممفیس ساخته شد. این هرم متعلق و به نام هرم خئوپس معروف شده است. هرم خئوپس دارای ۲۳۰ متر عرض و ۵/۱۴۶ متر ارتفاع است و از دو میلیون قطعه عظیم ساخته شده که وزن هر قطعه سنگ ۲۵۰۰ کیلوگرم (۵/۲تن) است. در اندرون این هرم راهروها و اطاق های بی شمار و تأسیسات جالب دیگری نیز وجود دارد.این مجموعه مکانی جهت دعا ونیایش به خدایان بوده است.هرمی که جسد مومیایی شدۀ فرعون در آن قرار داده شده بود،ویژۀ این امر یعنی نیایش به خدایان بود.قبطیان عقیده داشته اند که این نیایش به معنای رستاخیز فرعون و رسیدن وی به مرتبه اعلا یعنی به مقر لاهوتی خدایان بوده است.
در جوار همین هرم معابد متعددی ساخته شده بود که کاهنان مصری در آن جا به اجرای مراسم جادویی و ایراد اوراد و افسون اقدام می نمودند.در اطراف هرم با رعایت فواصل پیرامونی مقابر بزرگان و صاحب منصبان مصری ساخته شده است.عرب ها امروز به این ناحیه «مصطبه» می گویند. در دورۀ زمام داری فراعنه سلسله های اول و دوم، مساحت و به اصطلاح وسعت مقابر بزرگان به اندازۀ وسعت مقابر فراعنۀ این سلسله ها بود و حتی مقبرۀ هماکی از قبر فرعون نیز بزرگتر بود، ولی مصطبه های امپراطوری عهد باستان مصر که با بناهای سنگی برپا داشته شده بود، در برابر اهرام عظیم بسیار ناچیز جلوه گر بود. این تفاوت و تمایز قابل توجه نشان می دهد که قدرت روزافزون فراعنه تا چه حد اندازه بوده است.
اگر بخواهیم نکاتی دربارۀ چگونگی ساخته و پرداخته شدن اهرام مصر به میان آوردیم،باید بگوئیم که برای بنای اهرام مصر گروه هایی از کارگران را گرد می آورند و متناسب با توان و تخصص شان آنان را دسته بندی کرده و به کار ساختن بنای شگفت آور اهرام مصر می گماشته اند. طرح عظیمی که طراحان و معماران ویژه و صاحبنظر دربار فرعون فراهم کرده و تدارک دیده بودند، مورد به مورد در کمال دقت به اجرا گذاشته می شده است. این کارگران مادامی که برای ساختن اهرام مصر کار می کرده اند، خوراک و پوشاک خود را از انبارهای آذوقۀ فرعون دریافت می کرده اند. نشانه های رمزگونه ای که بر روی اهرام مصر به جای مانده و با حدس و گمان گشوده شده است،به باستان شناسان و کارشناسان تاریخ مصر و تاریخ هنر معماری جهان باستان، امکان می دهد که شمار گروه های کارگری با تفکیک تخصص و توانایی شان مشخص گردد و بتوان تعداد نیروی کار روزانه را در هرموردی تعیین نمود.
دریافت این باستان شناسان بدین گونه است که برای ساختن هرم خئوپس، چهارگروه کارگر به کار اشتغال داشته اند.این گروه ها متشکل از سنگ تراشان و طراحان روی سنگ بود که زیرنظر یک معمار شاهی که مورد تأیید فرعون بود همراه با چند سرکارگر کار می کردند.در زیرمجموعۀ معماران شاهی بنّاهای کارورزیده و متخصص مشغول به کار بودند. مسئولیت کلی کار برعهدۀ معمار شاهی بود که بی وقفه برکار ساختمان به طور کامل نظارت داشت. بنّاها که شمارشان برحسب نیاز متغیر بوده است،شمار زیادی از کارگران را به عنوان دستی
ار در اختیار داشته اند.شماری از همین کارگران متخصص و گروهی نیز غیرمتخصص گزارش شده اند.گروه دوم کسانی بوده اند که پیشتر احتمالاً مشاغل دیگری داشته و هم اکنون به این کار گماشته شده اند.انبوهی از اسیران جنگی و بردگان نیز به کارهای مختلف وجانبی در امر حمل ونقل و جابجایی ابزار، ادوات و مصالح ساختمانی در ساخت اهرام مصر مشغول شده بودند.
عده ای از این کارگران غیر متخصص احتمالاً قبلاً به کشت و زرع می پرداخته اند و از کارشان منتزع و به غزه برای ساختن اهرام مصر اعزام شده بودند.از این گروه تعدادی به تراشیدن سنگ مشغول بوده و سنگ های تراشیده را تا محل کار برپشت خود حمل می کرده اند. کارگران به طور دسته جمعی این سنگ ها را به کمک ابزار و ادوات چوبی و طناب های محکم که از جنس آنها بی خبریم به ارتفاعات بالا منتقل می کرده اند.به این ترتیب کارهای مقدماتی این بنای عظیم انجام می گرفت، بنای اهرام مصر به کوشش و تلاش زیاد نیاز داشت.
یونانیان طی گزارش های خود به مواردی اشاره کرده اند که حکایت از نارضایتی عمومی مردم مصر دربارۀ ساختن اهرام مصر به میان آورده است.دیودور سیسیلی[۱] آورده است که شورشیان در فرصتی مناسب از فرط ناخورسندی و عصبانیت شان اجساد مومیایی فراعنه را از مقابر باشکوهشان بیرون می انداخته اند.مواردی نیز گزارش شده است که به موازات همین عکس العمل ها در پایان کار سلسلۀ چهارم مصر در منابع تاریخی یونانیان و رومیان به چشم می خورد سرانجام فراعنۀ سلسلۀ پنجم مصر کارساختن اهرام بزرگ مصر را متوقف گذاشتند و به سخن دیگر برای خود از ساختن اهرام خودداری کردند، زیرا مقابری که فراعنۀ سلسله های بعدی برای خود از جمله در ساکارا ساخته اند، از مقابر غزه به مراتب ساده تر و محقرتر بوده است.
مورخان، دین شناسان و کارشناسان تاریخ و هنر مصر باستان نیز دربارۀ اهرام مصر دیدگاه هایی ابراز کرده اند که اشاره به آن در این مبحث بی مناسبت به نظر نمی رسد.اهرام مصر[۱] از نظر تاریخ هنر و در چهارچوب تاریخ مصر باستان،همان مصطبه هایی است که مصریان باستان به عنوان مقابر فراعنه و بزرگان می ساخته اند و هم اکنون آن را به صورت پلکانی درآورده اند. اهرام مصر بناهای عظیمی هستند که تنها مقابر را به گونه ای خاص و شگفت انگیز در خود جای داده اند. اروپائیان ، سده های ششم تا چهارم ق.م. را زمان ساختن اهرام مصر دانسته اند[۲].
اجساد فراعنه در مقابر اهرام مصر باید قابل دسترسی نباشندو اطاق های ویژۀ این امر نفوذناپذیر است. فراعنه ای که بانیان این بناهای عظیم به شمار آمده اند، در نظر داشته اند که اجساد آنان جاودانه بماند و در هیچ شرایطی کسی به آنها دسترسی پیدا نکند. افزون بر این جهت اجرای مراسم آئینی و ارائۀ خوراکی و آشامیدنی آنگونه که در میان شرقیان و به ویژه مصریان برای مردگان معمول و متداول بوده است، به دستور فراعنه معابدی را تحت عنوان «معابد مردگان»[۳] در جوار اهرام مصر ساخته اند،تا این گونه مراسم به آسانی برگزار شود.بزرگی بی نظیر اهرام مصر نشان می دهد که سرمایه گذاری بی سابقه ای از مصالح ساختمانی و به کارگیری نیروی انسانی و سایر نیازمندی ها اعم از ابزار و آلات و ادوات و تکنیک تا به امروز ناشناخته در پرداختن آن به کار گرفته شده است.
خئوپس در سال ۲۹۰۰ پیش از میلاد مسیح (تقریباً) با صرف بیست سال وقت و به کارگیری یکصد هزار نیروی انسانی و دو میلیون قطعه سنگ در ابعاد گوناگون،یکی از این اهرام مصر را بنا کرد. هرم خئوپس ۱۳۷ متر ارتفاع دارد و در مجموع این بنا معرف قدرت فوق العادۀ فراعنه و به ویژه خئوپس بوده است.از سویی هرم خئوپس به عنوان یادمان ومیراث ابدی وی در نظر گرفته شده است که تا جهان باقی است،پایدار [۴] بماند.
هیچ بنایی تاکنون نتوانسته است،عظمتی همانند این اهرام را به جهانیان نشان دهد.در زمان های بسیار قدیم در امریکای مرکزی نیز تمدن هایی بوده و معابد ی را ساخته اند، ولی هرگز این ابهت را نداشته اند.معابد وبناهای سنگین و بزرگ امریکای مرکز نه چنین کاربردی داشته اند که فراعنۀ مصر در نظر گرفته اند و نه این گونه موجب شگفتی جهانیان در طول تاریخ شده اند و نه از نظر شکل این گونه شکیل و پرجاذبه بوده اند.قالب هندسی اهرام مصر بی مانند، شگفت انگیز و واقعاً قابل مطالعه و بررسی است. نتایجی که در مطالعات پیرامون اهرام مصر به دست آمده است، هنوز نمی تواند اسرار آن را برای مردم جهان آشکار سازد.به سخن دیگرصاحبنظران از همان آغاز دریافته بودند که اهرام مصر یکی از عجایب تاریخ هنر معماری بوده، هست و خواهد ماند.
آنگونه که زمین شناسان و اقلیم شناسان اظهارنظر کرده اند، اهرام مصر از همان آغاز با طراحی و محاسبات دقیق علمی که در ان دانش ریاضی مانند هندسه و دیگر علوم خویشاوند و دقیق نقش داشته اند، طراحی و ساخته شده است.اهرام مصر در برابر زلزله های بسیار قوی و شدید که تاکنون صدها بار در مصر روی داده است، کاملاً مقاوم مانده، در حالی که زلزله هایی با شدت و قدرت متوسط بسیاراز بناهای مصر را تخریب کرده اند. این امر می رساند که مصریان تا چه اندازه درعرصۀ دانش های گوناگون پیشرفته بوده و در قلمرو معماری از جمله در ساختن و پرداختن چنین عظمتی آن را به کار برده اند.
نکتۀ دیگری که در مورد اهرام مصر مورخان را به اعجاب واداشته است، به کار بردن مصالح ساختمانی مقاوم و به سخن دیگر فناناپذیر است،که به نظر کارشناسان همۀ آنها مصری نبوده و بخش عظیمی از این مصالح را فراعنۀ مصر از سرزمین های دیگر به آنجا آورده اند.دریک جمله می توان این واقعیت را یک بار دیگر تکرار کرد که یونانیان به حق در روزگاران باستان اهرام مصر را در شمار شگفتی های هفتگانۀ جهان به حساب آورده اند.