اضطراب و پارانویا دو مقوله جدا از هم هستند اما در بسیاری مواقع اشتراکاتی با هم دارند که باعث می شود تا گاهی تشخیص آن ها از هم دشوار باشد.
هر دو عارضه موجب می شوند تا فرد، احساسات منفی و ترسی را تجربه نماید که شاید در شرایط عادی به اندازه ای که تصور می کند، بزرگ و غیرقابل تحمل نیستند.
افرادی که با نگرانی و دلواپسی همیشگی زندگی می کنند، اغلب این دلهره را دارند که از منظر دیگران انسانی بدبین به نظر برسند یا بدگمانی هایشان موجب آزار اطرافیان بشود. یا حتی این مساله وجود دارد که دیگران واقعا آن ها را بدبین تصور می کنند.
چنین تجربه ای این سوالات را پیش می آورد که آیا این افراد، دچار اضطراب پارانوئیدی هستند؟ یا آیا نگرانی می تواند به بدبینی منجر گردد؟ در ادامه این مطلب به این پرسش ها پاسخ داده و تاثیرات پارانویا و اضطراب را بر زندگی روزمره بشر مورد بررسی قرار خواهیم داد.
آیا بدبینی را در زندگی تجربه کرده اید؟
اضطراب می تواند در نگاه فرد به خود و دیگران تاثیر مستقیم داشته باشد؛ احساسی مشابه به بدبینی. هر چه نگرانی شدیدتر باشد، درجه بدگمانی ها بیشتر و بالاتر خواهد بود.
اضطراب موجب تغییر فکر می شود
یکی از فاکتورهای قابل توجه اضطراب این است که به گونه ای طرز فکر شما را تغییر می دهد که هرگز متوجه آن نخواهید شد. اشخاصی که با عارضه تشویش و سراسیمگی دست و پنجه نرم می کنند، عموما تفکرات منفی گسترده ای دارند، به گونه ای که می توان آن را به پارانویا تشبیه کرد.
اگر در بیشتر مواقع احساسات منفی به محیط پیرامون خود دارید و همیشه منتظر اتفاق های تلخ و ناگوار هستید، احتمال اینکه دچار اضطراب باشید زیاد است.
اضطراب چگونه بدبینی می آورد؟
اضطراب تنها یک عارضه روانشناختی نیست، بلکه بیولوژیکی نیز هست. هنگامی که دچار نگرانی می شوید، فعالیت های شیمیایی مغزتان نیز تغییر می کند. در روند کار پیام رسان های عصبی که مسئول کنترل عواطف و احساسات شما هستند، وقفه ایجاد شده و در نتیجه، روش فکر کردن فرد عوض می شود. شاید شما متوجه چنین تغییری نشوید و خیال کنید که همه چیز به حالت عادی در حال انجام است. اما واقعیت این است که در اثر این رویداد، تفکرات شما منفی شده و ممکن است مسائل عادی زندگی را لاینحل تصور کنید.
این دقیقا روندی است که یک فرد بدبین تجربه می کند. با تاکید بر این موضوع که پارانویا و اضطراب، کاملا از هم مجزا هستند، در زیر تعدادی از تشابهات این دو عارضه را برشمرده ایم:
نگرانی از وقوع حوادث ناگوار
بیماران مبتلا به پارانویا و اضطراب، هر دو اکثر بدترین سناریوهای را در ذهن خود پرورش می دهند. به طور مثال، یک کودک مضطرب دایم این هراس را دارد که والدین خود را در اثر تصادف رانندگی از دست خواهد داد. کودکی که دچار پارانویاست نیز تفکراتی شبیه به این دارد که مثلا اشخاص غریبه به دنبال پدر و مادرش هستند تابه آن ها آسیب برسانند و مطمئن است که این اتفاق خواهد افتاد.
افرادی که دچار اضطراب هستند، عموما نگران مسائل غیرمنطقی هستند. کسانی که بدبینی دارند، همیشه بدترین و منفی ترین حالت یک رویداد را متصور شده و آن را به سرنوشت و حکم الهی نسبت می دهند.
نگرانی از وجود خطر یا بیماری در رابطه با خودشان
فردی که دچار حملات اضطرابی می شود، اغلب گمان می کند که دچار یک بیماری صعب العلاج یا خطرناک است. این افراد در بیشتر مواقع به دنبال یافتن نشانه های انواع بیماری ها هستند زیرا اعتقاد دارند که با یک عارضه درمان ناپذیر رو به رو هستند. شدت هراس آن ها به حدی است که تشخیص پزشکان را باور ندارند و خیال می کنند دکتر با آن ها صادق نیست.
افراد بدبین و پارانوئید نیز تفکرات مشابهی با درجه بدگمانی بیشتری را دارند. مثلا یک فرد پارانوئید ممکن است پیش خود فکر کند که پزشک معالج، او را بیمار کرده. درجه کژاندیشی این بیماران گاهی به حدی زیاد است که حتی ممکن است درد(ی که وجود ندارد) را نیز حس کنند و فکر کنند که به موجب این درد خواهند مرد.
دیگران به طور عجیبی به آن ها نگاه می کنند
کسانی که به عارضه اضطراب دچار هستند، همیشه به غلط تصور می کنند که مردم طور دیگری به آن ها نگاه می کنند. مثلا وقتی وارد یک سالن می شوند، خیال می کنند همه به آن ها چشم دوخته و پشت سرش حرف می زنند. یا زیر لب او را قضاوت می کنند. افراد مبتلا به پارانویا هم همین احساس را دارند. این در حالی است که این نگاه بیمارگونه این افراد است و واقعیت با تفکرات آن ها کاملا فرق دارد.
مراتب اضطراب در افراد گوناگون، متفاوت است. به عنوان مثال، برخی افراد وسواس دست شستن دارند زیرا می ترسند که میکروب و باکتری موجب بیماری آن ها شود. این رفتار شاید از دید اطرافیان، مصداق پارانوئید باشد، اما یک رفتار اضطراب گونه است.
یا مثلا کسی که از شدت استرس و ترس، هنگام پریدن داد می کشد، پارانوئید نیست، بلکه یک انسان نگران به شمار می رود.
چگونه می توان تفاوت پارانویا و اضطراب را مشخص کرد؟
با وجود تمامی تشابهات این دو عارضه، آن ها دو تفاوت بسیار بارز با هم دارند.
فردی که به بدبینی شدید مبتلاست، اغلب به توهم و خیالات واهی دچار است و مشورت دادن به او هیچ کمکی در رفع این توهمات نخواهد داشت. پارانویا یک بیماری دنباله دار است و به سختی می توان آن را متوقف کرد. اشخاص مبتلا بسیار بیشتر از افراد نگران، توهم توطئه و خطر دارند.
اشخاص مضطرب همان طور که از نامشان پیداست، فقط دچار ترس و نگرانی هستند و به لحاظ پزشکی نمی توان آن را به پارانویا تشبیه کرد.
تشخیص فرد بدبین از مضطرب
این کاری است که فقط یک پزشک متخصص می تواند انجام دهد. اما به صورت کلی می توان گفت که پارانویا چندان رایج نیست و افراد محدودی دچار توهمات اینچنینی هستند. البته باید اشاره داشت که افراد شیزوفرن و کسانی که داروهای روان گردان مصرف می کنند از این قاعده مستثنا هستند.
شاید نگرانی ها و تفکرات منفی شما از منظر دیگران بدبینی و کژپنداری تلقی شوند، اما شک نکنید که در بیشتر موارد افراد دچار اضطراب و نگرانی هستند.
خوشبختانه عارضه اضطراب قابل درمان است.
تعریف و نشانه های پارانویا
پارانویا یا پارانوئید، همان طور که اشاره کردیم، حالتی است که فرد توجه بیش از حد به سلامت جانی و مالی خود دارد و در این راستا خود را شکنجه و آزار می دهد. این اشخاص عموما در این فکر هستند که عوامل انسانی، طبیعی یا ماورا طبیعی، آنها، دارایی و افراد خانواده شان را تهدید می کنند. یا تصور می کنند که همه در فکر توطئه چینی علیه آنها هستند.
در این نوع بیماری که یکی از گونه های روان‌گسیختگی است، فرد مبتلا، تماس با واقعیت را از دست می دهد و حتی ممکن است به فعالیت های خطرناک همانند خودکشی دست بزند.
از رایج ترین نشانه های پارانویا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توهم های شنیداری
- خشم
- خشونت
- انزواطلبی
- مشکلات گفتاری
- کژپنداری: مثل اینکه دوست شما می خواهد شما را مسموم
- اقدام به خودکشی
حمله اضطرابی چیست؟
حمله اضطرابی را می توان به حمله ترس‌گونه تشبیه کرد؛ شرایطی که فرد در آن ترس و نگرانی زیادی را تجربه می کند و تصور می کند که مثلا خواهد مرد. این حمله عموما در حد ۱۰ دقیقه بیشتر ادامه ندارد اما نشانه های روانی و فیزیکی متعددی، از جمله موارد زیر به دنبال دارد که فرد در طول حمله آن ها را تجربه می نماید:
- تپش قلب شدید و کوبشی
- فشار قلب
- درد قفسه سینه
- عرق کردن / یخ کردن بدن
- تنگی نفس
- سردرد سبک
- ضعف عضلانی / لرزش
- احساس عدم کنترل
- ترش شدید از مرگ
- زوال شخصیت / احساس جنون
- تهوع
- نیاز به اجابت مزاج / ادرار کردن
- سنگینی سر / سر درد
راهکارهای رفع اضطراب
برای درمان عارضه نگرانی در درجه اول بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید زیرا روش های درمان و تسکین اضطراب با یکدیگر فرق دارند. برای تسکین این درد شما باید یک سری تمرینات روزانه را انجام دهید. اما در ادامه ی درمان شما نه تنها موجب از بین رفتن این عارضه می شوید، بلکه از بازگشت دوباره آن نیز پیشگیری خواهید کرد.
بنابراین، به نظر کارشناس این مقوله نیاز خواهید داشت. اما برای مدیریت نمودن اضطراب و به دست گرفتن کنترل آن می توانید موارد زیر را روزانه در خانه تمرین و تکرار کنید:
- مدام ورزش کنید: ورزش فیزیکی باعث کاهش نشانه های اضطراب و تقویت سیستم عصبی می شود.
- تکنیک های آرامش را بیاموزید و تمرین کنید: مدیتیشن، شل کردن عضلات و تصویرسازی ذهنی
- خواب کافی و باکیفیت داشته باشید: خواب یکی از بهترین روش های درمانی استرس به شمار می رود.
- حساسیت های خود را به صورت سیتماتیک کاهش دهید: با برنامه ریزی و به تدریج، از میزان ترس ها و نگرانی های خود بکاهید.
- فعالیت های سرگرمی خود را افزایش دهید: لازم نیست همیشه جدی و خشک رفتار کنید، سعی کنید مسائل روزمره زندگی را به کارهای شاد و جذاب تبدیل کنید.
- سرگرمی های سالم داشته باشید: موسیقی شاد، فیلم های کمدی، بازی های دسته جمعی و …
- کار هنری انجام دهید: هنر یکی از بهترین روش ها برای درمان و کاهش اضطراب است.