استحباب عمره مفرده
س ـ آیا استطاعت برای انجام عمره مفرده سبب وجوب آن برای کسی که استطاعت انجام حج را ندارد می‌باشد یا نه؟
ج ـ عمره مفرده برای اشخاصیکه شانزده فرسخ و بیشتر با مکّه فاصله دارند واجب نیست.
اعمال عمره مفرده
احرام
س ـ کسی که برای عمره مفرده عازم مکّه است، آیا جایز است که از جدّه ـ با نذر یا بدون نذر ـ احرام ببندد؟ و بر فرض جواز، آیا جایز است از حدیبیّه و یا ادنی الحلّ احرام ببندد؟ صور مسئله را بیان فرمایید.
ج ـ عبور از میقات یا محاذی آن برای قاصد مکّه، بدون احرام جایز نیست، هر چند بخواهد عمره مفرده بجا آورد، ولکن اگر معصیت نمود و از ادنی الحل که میقات عمره مفرده است محرم شد، عمره او صحیح است، و کسی که عازم عمره مفرده است جایز است قبل از رسیدن به ادنی الحل نذر کند و محرم شود، خواه در جدّه باشد، و یا قبل از آن، و همچنین است اگر عابر، قاصد مکّه نبوده، و بعد از عبور از میقات یا محاذی آن قصد نماید به مکّه مشرّف شود جایز است با نذر از جده مثلاً برای عمره مفرده محرم شود.
س ـ آیا مراد از ادنی الحل که در مواقیت فرمودهاید، ادنی الحل فی کلّ جانب است که با حدود حرم منطبق میشود، و جعرانه و وادی نمره را شامل میشود، و یا مراد فقط همان حدی است که مسجد تنعیم در آن بنا شده است، و نزدیکترین حِلّ نسبت به کعبه محسوب میشود؟
ج ـ ادنی الحل من کلّ جانب است، و منحصر به مسجد تنعیم نیست.
س ـ زید بعد از اتمام اعمال حج به دستور مطوّف با جمعی از حجاج و خود مطوّف عمره مفرده بجا آورده، و چون عمل مستحبی بوده لباس احرامی که نجس بوده تطهیر نکرده، و با همان جامه احرامی، عمره مفرده بجا آورده، و نیز خیال میکرده که طواف نساء در عمره مفرده لازم نیست، بعد از مراجعت فهمیده که عمره مفرده طواف نساء دارد، و یقین ندارد که با مطوف طواف نساء را انجام داده یا نه؟ اکنون وظیفه او را بیان فرمایید.
ج ـ در فرض مذکور اگر میتواند واجب است خودش به مکّه برود، طواف عمره را با لباس احرام پاک انجام بدهد، و نماز طواف و سعیظ و تقصیر و طواف نساء و نماز آن را بجا آورد، و اگر نمیتواند نایب بگیرد.
س ـ اگر حملهدار و یا کارگران کاروان حج، برای اجاره منزل به مکّه بروند، و در مسجد تنعیم به نیّت عمره مفرده محرم شوند، و بعد از اعمال حج و عمره تمتّع از میقات محرم شوند، جایز است یا خیر؟
ج ـ مانعی ندارد، به شرط آن که اجیر برای حج تمتّع بلدی نباشد ـ بنابراحتیاط ـ لکن عبور از میقات بدون احرام معصیت دارد.
س ـ بعضی از زائران بیت الله الحرام یک ماه «30 روز» پس از انجام عمره مفرده از محدوده حرم خارج شده «مثلاً به عرفات رفته» و بر میگردند، آیا در ورود به حرم نیاز به احرام دارند یا خیر؟ و آیا صورت اضطرار و غیر اضطرار با هم فرق دارد یا نه؟
ج ـ در فرض سؤال، باید هنگام ورود به حرم مجدّداً محرم شود و فرقی بین اضطرار ورود به حرم و عدم اضطرار نیست.
سـعـی
س ـ شخصی در اثناء عمره مفرده در شوط پنجم سعی، مریض شده و نتوانسته است عمره را تمام کند، او را به ایران بردهاند، و بعد از بهبودی هم نتوانسته به مکّه بیاید، فعلاً وظیفه او چیست؟
ج ـ با فرض اینکه خود شخص نمیتواند مراجعت کند، نایب برای خروج منوب عنه از احرام، سعی را تمام کند، و آن را اعاده نماید، و به منوب عنه خبر دهد که تقصیر نماید، و بنابراحتیاط بعد از تقصیر برای طواف نساء نایب بگیرد، و در طواف نساء نایب لازم نیست مُحرِم باشد، و توضیح آنکه مسأله از موارد حصر نیست، چون شخص مریض فعلاً خوب شده، و اینکه نمیتواند به مکّه بیاید از جهت مرض نیست.
تقصیر
س ـ شخصی در عمره مفرده تقصیر را فراموش کرده یا جهلاً تقصیر ننموده، بعد از طواف نساء و نماز آن یادش آمده یا متوجه شد که تقصیر نکرده، حکمش چیست؟
ج ـ تقصیر نماید، و به احتیاط لازم طواف نساء و نماز آن را اعاده کند.
س ـ در عمره مفرده اگر کسی تقصیر را عمداً یا از روی جهل و نسیان ترک نمود و طواف نساء را انجام داد، چه وظیفهای دارد؟
ج ـ باید تقصیر نماید، و طواف نساء را اعاده کند، و فرقی بین صور عمد و سهو و علم و جهل نیست علی الاحوط.
طواف نساء
س ـ کسی که اعمال عمرهمفرده را کاملاً انجامداده وفقط طواف نساء و نماز طواف نساء را انجام نداده است آیا میتواند محرم به احرام عمره مفرده به نیابت از کسی (مثلاً پدر و مادر و یا چهارده معصوم(علیهم السلام) و یا غیر اینها بشود؟
ج ـ در فرض سؤال، محرم شدن شخص مذکور به عمره مفرده دیگر اشکال ندارد ولی باید طواف نساء را که از عمره قبلی بذمه او است انجام دهد و طواف نساء دیگری برای عمرهای که دوباره محرم شده انجام دهد.
س ـ شخصی چند مرتبه عمره مفرده بجا آورده، و در هیچ کدام طواف نساء نکرده، آیا یک طواف نساء برای تمام عمرهها کفایت میکند، یا باید برای هر کدام طواف جداگانه انجام دهد؟
ج ـ یک طواف کافی نیست.
س ـ کسی که عمره مفرده استحبابی بجا میآورد اگر طواف نساء آن را عمداً یا جهلاً یا سهواً ترک کند آیا زن بر او حرام است؟
ج ـ بلی تا طواف نساء را بجا نیاورد زن بر او حلال نمیشود، و از این جهت فرقی میان عمره مفرده واجب و مستحب نیست.
س ـ کسی عمره مفرده بجا آورده، و بدون انجام طواف نساء به مدینه آمدهاست، فعلاً میخواهد برای عمرهتمتّع محرمشود، آیا جایزاست بدونانجام طواف نساء محرم شود، و بعد از انجام عمره تمتّع، طواف نساء را بجا آورد؟
ج ـ مانع ندارد.
س ـ شخصی در عمره مفرده طواف نساء و نماز آن را فراموش میکند و طبق وظیفه که باید در صورت امکان خودش و یا نائب طواف نساء و نماز آنرا بجا آورد طواف و نماز آن بجا آورده نشده و این شخص سال بعد موفق به حج تمتّع میشود آیا با بجا آوردن طواف نساء حج تمتّع کفایت از طواف نساء عمره مفرده میکند بدون اینکه طواف نساء عمره مفرده بجا آورده شود و در این فرض زن بر او حلال میشود یا نه؟
ج ـ در مورد سؤال، طواف النساء حج تمتّع از طواف النساء عمره مفرده که به ذمّه او است کفایت نمیکند بلکه باید طواف النساء عمره مفرده را نیز که به ذمّه او است انجام دهد.
س ـ شخصی طواف نساء عمره مفرده و یا طواف حج را فراموش کرده و بعد از مراجعت به وطن یادش آمده در حالیکه نه خودش قدرت رفتن به مکه را دارد و نه میتواند کسی را برای بجا آوردن طواف نساء نایب بگیرد آیا در این فرض طواف نساء ساقط میشود و زن بر او حلال است یا نه لطفاً جواب فرعهای فوق را با اشاره جمالی به ادّله بیان فرمایید سپاسگزاریم.
ج ـ شخص مذکور تا طواف النساء و یا طواف حج را خودش و یا نائبش (در مورد صحت نیابت) انجام ندهد زن برای او حلال نمیشود و دلیل مطلب روایات وارده از معصوم(علیه السلام) است.
س ـ اگر شوهر از مجتهدی تقلید کند و زن از مجتهدی دیگر تقلید کرده باشد در این فرض اگر مقلَّد زن طواف نساء را در عمره مفرده واجب نداند و زن طبق وظیفه خود در عمره مفرده طواف نساء را بجا نیاورد ولی مقلَّد مرد طواف را در عمره واجب بداند آیا زوج میتواند از زوجه خود استمتاع و به او نزدیکی نماید یا خیر و وظیفه زوجه در فرض سؤال چه خواهد بود؟
ج ـ اگر چه این فرض نادر است زیرا قول به عدم وجوب طواف نساء در عمره مفرده نادر است مع ذلک در این فرض که زوج خودش طواف نساء را بجا آورده یا اصلاً محرم نشده استمتاع او از زوجه ظاهراً جایز است.
س ـ اگر کسی چند عمره مفرده برای خودش بجا آورده باشد یا از طرف چند نفر اجیر شود که عمره برای آنان بجا آورد تصادقاً در هیچ کدام از عمرهها طواف نساء را بجا نیاورده باشد برخی از فقهاء فتوی دادهاند که یک طواف برای چند عمره کفایت خواهد کرد و در کتاب فتوایی از حضرت آیة الله العظمی گلپایگانی(قدسسره) آمده است در حالی که عمره مفرده مرکب از چند عمل است بنابراین به نظر میرسد برای هر سعی یک طواف نساء لازم باشد. مگر اینکه نصّ خاص در خصوص فرع وارد شده باشد مستدعی است نظر مبارک در مورد فرع مرقوم و دلیل فقهاء را بیان فرمائید.
ج ـ ظاهر این است که در عمره مفرده طواف نساء واجب است و ترک عمدی آن جایز نیست اگر چه در صورتی که چند عمره انجام داده و طواف نساء را عمداً و یا سهواً ترک کرده باشد بعید نیست که برای خروج از احرام طواف نساء عمره آخری کافی باشد و ضمناً اگر اجیر در عمره مفرده استیجاری طواف نساء را ترک کرده باشد استحقاق اجرت ندارد.
س ـ در صورتی که زوج شیعه و زوجه از اهل سنّت باشد و زوجه طواف نساء را انجام ندهد آیا تکلیف شوهرش از حیث جواز استمتاع و عدم جواز استمتاع از زوجه مذکوره چیست؟
ج ـ در هر دو مورد سؤال، برای زوج و زوجه استمتاع اشکال ندارد.
س ـ جوانی شیعهای در یک خانواده از برادران اهل تسنن کار میکرده، چون وقت حج میرسد با آن جماعت به زیارت خانه خدا میرود، و اعمال حج را مطابق دستورات آنها انجام داده، و طواف نساء را بجا نیاورده، و بعد از مراجعت از سفر ازدواج کرده، و صاحب اولاد شده است، در این صورت حج او چه صورت دارد، و ازدواج او صحیح است یا نه؟
ج ـ در فرض مسئله چنانچه ارکان حج را مطابق فتوای علمای شیعه انجام داده حج او صحیح است، و واجبات غیر رکنی اگر مطابق نظر فقهای شیعه انجام نشده، در صورت تمکن خودش، والاّ نائبش انجام دهد، لکن تا طواف نساء بجا نیاورده زن بر او حرام است، و اگر خودش نمیتواند بجا آورد یک نفر شیعه را وکیل کند که نیابتاً از طرف او طواف نساء بجا آورد، و بعد از انجام طواف، عقد را تجدید کند، و اولاد آنها در حکم حلال زاده است.
س ـ زن و شوهری به مکّه رفتند، و مناسک حج را بجا آوردند، لکن چون زن شوهرش را نمیخواست، طواف نساء و نماز آن را بجا نیاورد، و شوهر هم این طواف و نماز را ترک کرده، و به وطن خود برگشتهاند، اکنون وظیفه آن زن از نظر محرمیّت و بودنش در خانه شوهر چیست؟
ج ـ بر هر دو واجب است به مکّه برگردند، طواف نساء و نماز آن را بجا آورند، و اگر رفتن به مکّه مشقّت دارد نایب بگیرند، که طواف نساء و نماز آن را بجا آورد، و تا وقتی که طواف نساء و نماز آن را بجا نیاوردهاند، هر گونه استمتاع زن و مرد از یکدیگر حرام است، ولکن عقد باطل نیست و زن بر مرد محرم است، و در این مورد که زن به قصد فرار از تمکین، طواف نساء بجا نیاورده، استحقاق نفقه و سکنی، محل اشکال است و احتیاط در ترک مطالبه است، هر چند بر زوج نیز احتیاط در صورت مطالبه، بذل نفقه است.
س ـ شخصی به واسطه ندانستن مسئله طواف نساء را بجا نیاورده، ولی نیّت طواف مستحب کرده به این نحو که این طواف را برای هر نقصانی که در طواف داشتهام قربة الی اللّه بجا میآورم، و بعد از گذشتن یک سال ملتفت شده، تکلیفش چیست؟
ج ـ در مورد سؤال، احوط آن است که بعد از التفات با زن نزدیکی نکند، و درصورت تمکن طواف نساء را خودش بجا آورد و اگر مشقّت دارد نایب بگیرد که برای او طواف نساء و نماز آن را بجا آورد، اگر چه در غیر ماه حج باشد.
س ـ فرمودهاند اگر کسی طواف نساء را در حج نیاورد زن بر او حرام میشود، بفرمایید که آیا مقصود فقط مقاربت است، و یا سایر استمتاعات نیز حرام خواهد بود، و اگر اولادی به وجود بیاید حلال زاده است یا نه، ارث مبرد یا نمیبرد؟
ج ـ در فرض سؤال، با محرم شدن به احرام حج و عمره مفرده، ازدواج با زن و هر گونه استمتاع از او حرام میشود، و تا طواف نساء بجا آورده نشود هیچ یک از استمتاعات بر او حلال نیست، و در صورت عصیان و مقاربت با زن، اولاد ملحق به آنها است، و توارث نیز بین آنها ثابت است.
س ـ شخصی پس از مراجعت از مکّه شک میکند که طواف نساء حج یا عمره مفرده را بجا آورده یا نه، چه وظیفهای دارد؟
ج ـ اگر التفات به وجوب طواف نساء نداشته، باید طواف نساء را انجام دهد، ولی اگر التفات به وجوب آن داشته، و شک دارد که انجام داده یا نه، بعید نیست انجام آن واجب نباشد، اگر چه احتیاط خوب است.
س ـ مردی به زنش گفت وظیفه من طواف نساء است، ولی تو باید طواف رجال را بجا آوری! زن به جای نیّت طواف نساء نیّت طواف رجال کرد، آیا کافی است یا نه؟
ج ـ اگر منظورش اداء وظیفه بوده است، کفایت میکند.
س ـ پیر مردان و پیر زنانی که عمل زناشوئی از آنان ممکن نیست، و ازدواج هم نمیکنند، و نیز کسی که عنین است آیا اگر طواف نساء را بجا نیاورند اشکال دارد؟
ج ـ بر اشخاص مذکور نیز واجب است طواف نساء را انجام دهند.
س ـ شخصی بعد از حج ازدواج کرد، و دارای اولاد شد، بعداً متوجه میشود که در حج طواف نساء را بجا نیاورده است. و حال که متوجه شده است، حکم زن و فرزند او چگونه است. و نسبت به طواف باید چه کند؟
ج ـ با فرض جهل، فرزند او حکم حلال زاده را دارد، ولی عقد ازدواج باطل است، و باید طواف نساء را انجام دهد، و عقد را تجدید نماید.
س ـ اگر نایب، طواف نساء را بجا نیاورد، آیا فقط زن بر او حرام است یا ذمهاش هم مشغول است، هر چند بعد از مردن باشد، که باید برای او قضاء کنند؟
ج ـ ذمه او هم مشغول است، و خودش باید در حیاتش انجام دهد، و اگر نمیتواند نایب بگیرد، و اگر قبل از انجام آن فوت کند، باید برای او نایب بگیرند.
س ـ آیا طواف نساء بر زنان واجب است؟
ج ـ بلی، واجب است.
نماز طواف نساء
س ـ چه میفرمایید درباره کسی که در عمره مفرده نماز طواف نساء را نخوانده و به ولایت خود مراجعت کرده؟
ج ـ اگر برگشتن به مسجد الحرام برای او دشوار باشد میتواند آن را در هر محلی که یادش آمد بخواند، هر چند در شهر دیگر باشد.
منبع:saafi.org