برای کودکان بزرگتر از 3 سالگی کتک زدن و گاز گرفتن نوعی روش ارتباط برقرار کردن است. برای اینکه روش های بهتری به آنها آموزش بدهید مطلب زیر را مطالعه کنید.
از کلمات استفاده کن!
علی پسری دو ساله ای که بدرفتاری های بسیاری دارد. مادر او می گوید: «اگر پارک برویم و او کسی را هل بدهد، بزند یا با او دعوا کند اصلا تعجب نمی کنم. اما از این موضوع بسیار خجالت و رنج می کشم و در این حالت فریاد می زنم: « نباید کتک بزنی. کتک زدن کار خوبی نیست!».
سپس می روم پیش آن کودک و دستانش را می گیرم و از او عذرخواهی می کنم. متاسفانه همیشه هم اوضاع به همین خوبی تمام نمی شود. من سعی می کنم هر باری که این کارها را انجام می دهد به او یادآوری کنم باید به جای مشت و دعوا، حرف بزند. باید از کلمات برای خواسته ها یا ناراحتی های خود استفاده کند. همیشه نگران این موضوع هستم پسرم در آینده یک قلچماق و آدم دعوایی بشود.»
مشکلی رایج با دلایلی متفاوت
در سه سال نخست زندگی کودکان، مشت زدن یا گاز گرفتن کاملا طبیعی و نرمال است. این کارها هیجان زیادی دارد که کودکان از عهده کنترل آنها بر نمی آیند. شاید نخستین باری که چنین رفتاری را از فرزند خود ببینید، تصور کنید این رفتار همیشه ادامه خواهد داشت. اما دلیلی برای این نگرانی وجود ندارد – البته تا سن زیر سه سال. کودکان موجودات غیراجتماعی و اولیه هستند که هنوز رفتارهای اجتماعی را یاد نگرفته اند. به آنها به چشم یک غارنشین نگاه کنید. مشت زدن و گاز گرفتن نیز روش ارتباطی انسان های اولیه بوده است.
البته، پیش از اینکه کودک لغات زیادی بیاموزد، با مشت، گاز، جیغ و گریه حرف های خودش را بیان می کند. این رفتارها برای کودکان صفر تا سه ساله کاملا طبیعی هستند. پیش از اینکه بخواهید مانع از رفتارهای ناخوشایند فرزند خود بشوید، درک کنید برای چه این کارها را می کند؟ چه می خواهد؟ چه چیزی ناراحتش کرده است؟
اهمیت سن کودک
هنگامی که کودک یک ساله می شود آمادگی آزمایش محدودیت ها و تجربیات علت و معلول را دارد. او ممکن است به طور مدام کلید عروسکی را فشار دهد تا آواز بخواند. یا ممکن است حتی برای در آوردن داد شما و تجربه حس وحشت، گاز بگیرد. والدین تصور می کنند بعید است کودکان در حالتی غیر از عصبانیت مشت بزنند یا گاز بگیرند.
اما این صحت ندارد. کودکان بین 18 ماهگی تا دو سال، برای جلب توجه کتک می زنند و گاز می گیرند. این روش سوءاستفاده آنها است و خیلی سریع پاسخ می دهد و آنها به خواسته ها خود می رسند. مثلا کودک دو ساله با مشت زدن به مادر او را مجبور می کند تا تلفن را قطع کند. کودکان از این ترفند برای اجرای خواسته های خود سوءاستفاده می کنند.
بیرون از خانه بازی کردن را فراموش نکنید. حتی اگر هوا سرد بود نیز سعی کنید او را بیرون ببرید. زیاد در خانه ماندن باعث کسالت و ناراحتی کودکان می شود
دفاع شخصی
کودکان هنگامی که ناامید و ناراحت می شوند نیز برای دفاع از خود گاز می گیرند یا مشت می زنند. این کارها به کودک کمک می کنند تا احساس ناراحتی خود را تخلیه کند.
جلوگیری از بروز این رفتارها
بسیاری از کودکان فقط در مواقع خاص و به ندرت گاز می گیرند یا مشت می زنند. اما بعضی از آنها، تا پیش از سه سالگی و یافتن توانایی برای بیان احساسات و نیازهای خود، با جیغ، کتک و گاز حرف های خود را بیان می کند. برای کم کردن احتمال بروز این اتفاق در کودک خود، باید احساسات خود را کنترل کنید و صدای خود را بالا نبرید زیرا صدای بالا باعث تحریک بیشتر کودک می شود. همیشه سعی کنید، محکم، جدی و فرز باشید.
برای جلوگیری از اینگونه رفتارهای کودک می توانید رفتارهای زیر را انجام دهید:
ثابت قدم و همیشه روی حرف خود باشید: برای از بین رفتن خشم، مشت زدن یا گاز گرفتن کودک هیچ مدت زمان مشخصی وجود ندارد. اما اگر هربار که او این کارهای زشت را انجام داد، بد بودن آن را برایش یادآوری کنید احتمالا پس از 5 یا 6 دعوا بالاخره می فهمد که نباید چنین رفتاری داشته باشد.
گوشه نشانی: برای کودکان 2 تا 3 ساله، گوشه نشانی نیز از دیگر مسایل تاثیر گذار است. مادری می گوید: «هنگامی که پسر من دوساله بود، اگر به خواسته هایش نمی رسید به بازوی من مشت می زد. من به او می گفتم نباید بزنی. آیا می خواهی تنبیه و در یک گوشه حبس شوی!». پس از آن بود که کمتر این واکنش را انجام می داد.
محرک های کودک را شناسایی کنید:
آیا کودک شما هم هنگام گرسنگی گاز می گیرد؟ به او میان وعده های سالم بدهید و به برنامه غذایی سالم بچسبید. در ضمن، بیرون از خانه بازی کردن را فراموش نکنید. حتی اگر هوا سرد بود نیز سعی کنید او را بیرون ببرید. زیاد در خانه ماندن باعث کسالت و ناراحتی کودکان می شود.
در محیط های اجتماعی، کودکان برای کتک زدن اطرافیان تمایل بیشتری دارند زیرا نمی خواهند داشته های خود را با هیچ کس دیگر شریک شوند. هنگامی که دوستان کودک خانه می آیند اسباب بازی های موردعلاقه او را جمع کنید تا خیالش راحت باشد کسی به آنها دست نمی زند.
وسایلی را دم دست بگذارید که بچه ها سر آن با هم دعوایشان نشود. مثلا اگر فقط یک اتوبوس اسباب بازی وجود داشته باشد بدون شک بین اینکه چه کسی آن را داشته باشد اختلاف پیش می آید. اگر کودک سر یک وسیله خاص گریه می کرد و آن را می خواست، او را کناری بکشید و اسباب بازی دیگری به او بدهید.
با یک مشاور صحبت کنید: اگر پس از همه این کار و پس از سه سالگی، کودک همچنان مشت می زند و گاز می گیرد حتما با متخصص رفتارهای کودک مشورت کنید. شاید این مساله در مشکلات سلامتی یا روحی کودک ریشه داشته باشد. در کودکان زیر سه سال این کارها می تواند در نتیجه دیر زبان باز کردن یا عدم توانایی در بیان خواسته های خود، بیماری یا معلم و همکلاسی جدید باشد.
کودکانی که پس از سه سال همچنان بدرفتاری دارند باید تحت نظارت و مشاوره متخصصان کودک، تنبیه و تشویق شوند. آنها باید بیاموزند شکستن قوانین عواقب بدی برای آنها دارد.
منبع: رفتار درمانی کودک