طاعون؛ علائم، انواع و راه درمان بیماری طاعون

طاعون :طاعون خیارکی متداول‌ترین حالت طاعون است که طی نیش کک یا گازگرفتگی توسط موش آلوده به باسیل به وجود می‌آید. طاعون ریوی می‌تواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود.

طاعون چیست؟:طاعون یک بیماری واگیردار است. طاعون نوعی بیماری عفونی باکتریال مشترک بین انسان و حیوانات است که توسط جوندگان و کک آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود. بیماری طاعون به بیماری «مرگ سیاه » شهرت دارد. میکروب بیماری طاعون در سال 1894 میلادی وسیله آلکساندر یرسین کشف و به نام باسیل یرسن نامگذاری شد. از آن رو طاعون را بیماری«مرگ سیاه» نامیده اند.

علت بیماری طاعون

عامل طاعون یرسینیاپستیس (Yersinia Pestis) است و توسط برخی جوندگان وحشی مثل کک، موش صحرایی، خرگوش، گربه خانگی، موش، موش خرما، سنجاب زمینی وصخره ای منتقل می شود. موش صحرایی در تولید و انتشار طاعون نقش مهمی دارد و کک های این موش بیماری طاعون را به انسان انتقال می دهند.

در ایران تاکنون 13 نوع کک، جوندگان وحشی در شهرهای مختلف شناخته شده است که می توانند بیماری طاعون را منتقل کنند. مثلاً کک موش وقتی از بدن موش خون را می مکد می توان خون آلوده به میکروب را با گزش به انسان منتقل کند. انتقال عفونت را میزبانان حیوانی به انسانی، طاعون حیوانی و انتقال آن از انسان به انسان، طاعون انسانی نامیده می شود.

علائم طاعون

یکی از علائم طاعون تب و لزر است

• تپش قلب یکی از علائم طاعون است.

• زخم در محل گزش کک در پوست انسان

• بزرگی غدد لنفاوی ران وکشاله ران (خیارک طاعونی)

• کاهش فشار خون

• سردرد

• استفراغ و داشتن درد شکم نیز از نشانه های بیماری طاعون می باشد.

• تب و لرز

• خونریزیهای زیر پوستی

• بیقراری

• هذیان

• عفونت ریه ها و عفونت خون نیز از علایم طاعون هستند.

دوران کمون (نهفتگی) طاعون

بین چند ساعت تا 12 روز است.

انواع طاعون

 یکی از علایم بیماری طاعون خیارکی، کم‌شدن آب بدن و عطش دایمی بیمار است

1. طاعون خیارکی

طاعون خیارکی متداول‌ترین حالت طاعون است که طی نیش کک یا گازگرفتگی توسط موش آلوده به باسیل به وجود می‌آید. طاعون ابتدا باعث مرگ تعداد بسیار زیادی از موش‌ها می‌شود؛ بنابراین، کک‌ها به دنبال میزبان دیگر، به انسان‌ها یا حیوانات خانگی حمله کرده و باعث آلودگی آن‌ها می‌شوند. دورهٔ نهفتگی بیماری طاعون خیارکی بین دو تا شش روز طول می‌کشد.

سپس علایم اولیه طاعون خیارکی، یعنی لرز و تب بالا، سرگیجه، درد شدید عضلات و مفاصل، کوفتگی و سر درد ظاهر می‌شوند. پس از ۲۴ ساعت، خیارکهایی بر روی بدن بیمار به‌وجود می‌آیند. خیارک‌ها غدد لنفاوی هستند که متورم شده‌اند. این خیارک‌ها معمولاً در اطراف ناحیهٔ نیش کک ظاهر می‌شوند و به تدریج بزرگ می‌شوند و بسیار دردناک و حساس هستند.

از علایم دیگر بیماری طاعون خیارکی، کم‌شدن آب بدن و عطش دایمی بیمار است. درصورتی که بیمار به‌ موقع تحت علاج قرار نگیرد، علایم هشدار دهنده‌ای همچون افزایش تعداد ضربان‌های قلب، آشفتگی و هذیان ظاهر می‌شوند. در این صورت بیمار پس از ۳۶ ساعت می‌میرد.

البته بین ۲۰ تا ۴۰٪ این بیماران ممکن است به طور ناگهانی، پس از یک دورهٔ نقاهت طولانی، از مرگ نجات یابند

2. طاعون عفونتی خون

این طاعون بین ۱۰ تا ۲۰٪ طاعون‌ها را تشکیل می‌دهد. طاعون عفونتی خون در ادامهٔ طاعون خیارکی به‌ وجود آمده و نوع شدید شدهٔ آن است که طی تکثیر زیاد باسیل‌ها در دستگاه گردش خون، به صورت بیماری بروز می‌کند. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی غدد لنفاوی و سایر دفاع‌های بدن فعال شده‌باشد. ممکن است خیارک‌های تشکیل شده آن‌قدر ریز باشند که دیده نشوند.

این نوع طاعون باعث تورم میوکارد قلب و افزایش حجم آن و تخریب بافت‌های کبد و طحال شود. افراد مبتلا به این نوع طاعون، دچار سرگیجه، حالت تهوع، اسهال، دردهای عضلانی وحشتناک، تخریب بافت‌ها و کاهش زیاد فشار خون می‌شوند.

3. طاعون ریوی

طاعون ریوی نسبت به طاعون خیارکی نادر است، اما به شدت مسری و به مراتب کشنده‌تر است. طاعون ریوی هنگامی رخ می‌دهد که باسیل یرسینیا پستیس مستقیماً از طریق ریه وارد بدن می‌شود (نه از طریق پوست).

طاعون ریوی می‌تواند از طریق راه تنفسی، از بیماری که به طاعون خیارکی دچار است به فرد سالم منتقل شود. سرایت به بیماری از راه تماس با مایعات و لباس‌های آلوده به باسیل یا تنفس قطرات معلق در هوا، که با عطسه یا سرفهٔ بیماران به محیط بیرون راه می‌یاند، انجام می‌گیرد.

در این حالت، دورهٔ نهفتگی بیماری طاعون چند ساعت بیش‌تر طول نمی‌کشد. اولین علایم طاعون ریوی، تب، سرفهٔ شدید، اختلال در تنفس و استفراغ خون چرک‌آلود می‌باشد. فرد بیمار می‌تواند به حالت کما نیز برود. طاعون ریوی، حتی با درمان آنتی‌بیوتیکی نیز بسیار کشنده‌است و فرد را در حد اکثر سه روز از پای درمی‌آورد.

4. طاعون حلقی

نوع ناشایع طاعون که علائمی شبیه تونسیلیت دارد و در افرادی دیده می‌شود که ارتباط نزدیک با بیمارانی که انواع دیگر طاعون را دارند.

5. طاعون مننژ

این نوع طاعون زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری از سد خونی مغزی عبور کرده و ایجاد مننژیت کند.

راه های انتقال طاعون

  طاعون توسط جوندگان و کک آنها به سایر حیوانات و انسان منتقل می شود

♦ انتقال طاعون از طریق تماس با کک آلوده 

♦ از طریق تماس مستقیم با انسانهای مبتلا به طاعون ریوی
♦ در اثر تماس و دستکاری نسوج حیوانات آلوده و محیط  کشت باسیل طاعون

♦ انتقال بیماری طاعون در اثر تماس با گربه های آلوده به پنومونی طاعونی

♦ منتقل شدن طاعون در اثر تماس با شپش و کنه آلوده

♦ انتشار عمدی بیماری طاعون از طریق افشانه های آلوده در حملات بیوتروریستی

♦ انسان، با قرار گرفتن در چرخه انتقال حیوانی طاعون و یا با ورود حیوانات وحشی آلوده یا کک آنها به اجتماعات انسانی، به بیماری طاعون، مبتلا می شود و حیوانات اهلی نیز ممکن است کک آلوده به طاعون جوندگان را به منازل، منتقل کنند.

♦ آلودگی شدید جوندگان شهری، موجب همه گیری حیوانی و انسانی طاعون می شود و انسان، نقش میزبان اتفاقی را ایفاء می کند.

♦ پستانداران گوشتخوار، نظیر سگ و گربه و بسیاری از گوشتخواران دیگر، در کانونهای بومی و همه گیر طاعون، مثبت هستند و این تغییرات سرمی، در اثر خوردن جوندگان مبتلا به طاعون، حاصل می شود. 

گربه های اهلی و سگها می توانند وسیله ای جهت انتقال بیماری طاعون، به انسانها به حساب آیند و این حیوانات در اغلب موارد، جوندگان آلوده را به محیط  خانه می آورند. از طریق ترشحات آبسه های زیر پوستی، ترشحات دستگاه تنفسی ناشی از پنومونی، انتقال مکانیکی بوسیله گازگرفتن و چنگ زدن و ترشحات دهانی حلقی ناشی از کلونیزاسیون یرسینیا پستیس، به طور مستقیم، باعث آلودگی انسان به طاعون می گردند.

پیشگیری از طاعون

بهترین راه پیشگیری از بیماری طاعون، کنترل جوندگان و ایمن سازی جمعیت مورد نظر و در معرض خطر است. استفاده از حشره کش و واکسن طاعون نیز برای پیشگیری از طاعون مفید واقع می شود.

درمان طاعون

  امروزه با استفاده از آنتی‌بیوتیک می توان بیماری طاعون را درمان کرد

باید توجه داشت که تا قرن نوزدهم، درمانی حقیقی برای طاعون وجود نداشت و تنها با کشف باسیل یرسینیا پستیس در سال ۱۸۹۴، دانشمندان در صدد درمان طاعون بر آمدند.

امروزه با استفاده از آنتی‌بیوتیک می توان بیماری طاعون را درمان کرد و از میزان مرگ و میر ناشی از بیماری کاست از جمله آنتی بیوتیک های موثر بر بیماری طاعون می توان به استرپتومایسین، تتراسایکلین، کلرامفنیکل، کوتویموکسازول، سولفا دیازین اشاره کرد.

عوارض بیماری طاعون

- آبسه مغزی و مننژیت از عوارض طاعون می باشند.

- از عوارض بیماری طاعون می توان به عوارض ریوی و چشمی و کوری اشاره کرد.

- سقط جنین نیز یکی از عارضه های بیماری طاعون می باشد.

- اختلالات عصبی و پوستی  از عوارض طاعون است.

  - مرگ در صورت عدم درمان طاعون

گردآوری: بخش سلامت بیتوته

منابع:

salamatnews.com

pezeshk.us